Het sentiment tegen de Europese Unie is in Nederland in 2002 begonnen met het fabeltje dat een kopje cappuccino door de invoering van de Euro een paar dubbeltjes duurder werd. Dat dit de opmaat zou worden tot een afwijzing van 63 procent van de bevolking in 2005 van het referendum over de Europese grondwet had niemand verwacht.
Ook in Frankrijk werd het referendum negatief beantwoord. De paar dubbeltjes extra voor een versnapering zijn ingehaald door de complexiteit van honderden miljardensteun in Europees verband. Ondertussen laat de rest van de wereld groeicijfers zien waarbij zij Europa toeroepen ‘slakje, slakje, kom uit je huis, je huis brand op’. De weerstand die dat heeft opgeroepen wordt uitgedrukt in ‘geen cent meer naar Griekenland’.
Europese belasting
Was het maar een centen of kwartjeskwestie, dan zou de crisis niet vier jaar voortduren. Na afloop van deze top in Brussel zal ons weer worden verteld dat nu niets wordt besloten maar pas op de volgende top, dat is in december. Op een bepaalde manier mag de linkse burger van Nederland en hun Europese geestverwanten onze president Mark Rutte dankbaar zijn dat hij met een buitengewoon goed gevoerde campagne de meest extreem rechtse kiezers van Nederland terug heeft gebracht in de Europese familie.
Maar is dat genoeg? Hoe kan links Nederland zorgen dat de hervormingen waarover nu op de top in Brussel een voorschot wordt besproken Europa terug brengt bij de burger en echte democratie? Moet er een Europese belasting komen?
Europese leiders begrijpen de burger nog steeds niet
Nederlandse politici hebben in het afgelopen decennium de verhouding tussen ons en Europa vaak afgespiegeld als was het een spannende voetbalwedstrijd. In een modern stadion met een gesloten dak. Elke top werd uitgelegd als een wedstrijd van ‘wij tegen Europa’ waarin na de wedstrijd in de persconferentie werd uitgelegd waarom wij gewonnen hadden.
Nu het sombere dak na het verdwijnen van de gedoogconstructie met de PVV is opengeschoven blijkt dat er ook blauwe luchten zijn. Het IMF heeft in Tokio al licht door laten schemeren dat er voor Europa licht is na de donkere periode van hard werken en meedogenloze bezuinigingen. In de perfect uitgevoerde evenwichtskunst die president Rutte tijdens de campagne heeft getoond in de aanvallen van links en rechts gaf hij aan geen behoeft te hebben aan vergezichten. De horizon voor Europa was niet in beeld.
Toekomst zonder burger
Dat blijkt ook in het ‘Final Report of the Future of Europe Group’, een eindrapport van een groep van ministers van Buitenlandse zaken met verkenningen voor de toekomst van Europa. Met demissionair minister Rosenthal en de collega’s van Duitsland, België, Denemarken, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Oostenrijk, Polen, Portugal en Spanje. Het woord ‘burger’ komt er precies een keer in voor. Heeft Europa een toekomst zonder de Europese burger?
Nederland kampioen in zeuren, maar niet meer in vooruitkijken
Een hardnekkig verhaal is dat een dreigement per telex aan regeringsleiders in 1985 van de onlangs overleden ex-topman van Philips Wisse Dekker dat er nu een Europese Markt moest komen gezorgd heeft voor de introductie van de Euro. Op straffe van het vertrek van het bedrijf uit Europa. Er zit een discrepantie in het verhaal dat een van de topondernemers van Nederland destijds geen andere keus zag de Europese politici onder druk te zetten en dat nu vooral rechts Nederland zich verzet tegen verdere Europese integratie.
Is dat een logische lijn van beleid? Ja, inderdaad, dat is zelfs de toekomst van Europa als doorgezet wordt om uitsluitend te kijken welk financieel belang Europa oplevert voor bedrijven, zonder te kijken naar de burger. Naar ons.
Bolkestein
De keurige, retorische opsomming van oud VVD Eurocommissaris Frits Bolkestein in een opinieartikel in de Volkskrant van 16 oktober met ontwikkelingen waar hij zich in zijn carrière tegen heeft verzet geeft als oplossing aan dat ‘Europa moet doormodderen met een mislukte unie’. Kan dit wel in een economische context waarin landen als China af kunnen dwingen dat de EU – China top van september niet meer automatisch gevolgd wordt door een persconferentie? Omdat democratische Europese journalisten zulke lastige vragen stellen? De reguliere jaarlijkse topontmoeting met de ‘tweede’ economie van de wereld Japan en de EU is al maanden uitgesteld.
Europa is niet ingewikkelder dan democratie
Omdat al die Europese zaken in de eigen opsomming waar Frits Bolkestein tegen was wel zijn doorgegaan is de vraag voor links Nederland of zij zelf niet een progressiever geluid moeten laten horen wat Europa weer teruggeeft aan de burgers. Niet alleen wij, zeker de Griekse, Spaanse en Portugese medeburgers merken nu dat het overlaten aan ‘de markt’, aan banken of aan het ingewikkelde moeras van besluitvorming waarmee onze leiders Europa hebben opgetuigd meer kost dan een dubbeltje voor een cappuccino of het kwartje van Kok.
Het zou goed zijn als links terugslaat met een Europese belasting en een verdere eis voor democratische legitimatie voor Europa. Als het op de kruideniersmentaliteit aankomt is niemand beter te vertrouwen dan de Nederlandse burger. Wij verkopen wellicht soms knollen voor citroenen, maar dan ook alleen als die Hollandse knollen ook echt zuurder smaken.
De grenzeloze adoratie voor de VS lost de Europese crisis niet op
Zowel bij de Olympische Spelen in Londen als op het politieke toneel hebben Europa-sceptici gezegd dat zij zich meer verwant voelen met winnaars uit landen aan de overkant van de oceaan dan met voormalige Oost-Europese landen. Ik gun iedereen zijn persoonlijke sympathieën voor contacten tijdens professionele, vakantie-ervaringen of op televisie.
Het probleem is dat die landen niet financieel bijdragen aan de oplossing van de Eurocrisis. Zij zijn geen lid van de Europese Unie. Ik ben echt geschrokken van uitspraken dat leidende politici, journalisten en burgers niet meer trots zijn dat sporters van de Europese Unie met 306 medailles meer hebben gewonnen dan de Verenigde Staten, China en Rusland samen. Japan, de ‘derde’ economie van de wereld, had er maar 28.
Is de Europese Unie winnaar of stille getuige van de toekomst?
Het zou een leugen zijn de Europese Unie te verwijten niet toegankelijk te zijn voor de burger. Twintig jaar geleden al, toen internet nog niet bestond, kon ik als gewoon burger vrijwel elk stuk wat ik maar wilde gratis opvragen. Daarbij werden je suggesties aangedragen wat nog meer toegestuurd kon worden. Het speelveld is veranderd. Iedere politicus in Europa zou zich beschaamd moeten voelen dat een ondemocratisch land als China tot de conclusie is gekomen dat je er ongestraft mee weg kunt komen om zonder persconferentie een topontmoeting met de Europese Unie af te sluiten.
Grappig is dat premier Hollande van Frankrijk in een Europaspecial van de grote Spaanse krant El Pais als een van de eerste grote politici de kans krijgt te zeggen dat de Europese Unie de grootste economie van de wereld is. Maar voor hoe lang nog? Het is niet alleen China opgevallen dat de Europese hoge commissaris voor externe betrekkingen Ashton niet veel politieke macht heeft. Alles in Europa wordt besloten in een traag en duister schimmenspel
In het interview waarin de Franse premier Hollande teruggrijpt op de schrijver Victor Hugo ondersteunt hij dat Frankrijk al sinds de Franse revolutie in 1798 voorstander is van het idee van een verenigd Europa in een politieke Unie. Om daar in Nederland steun voor te krijgen is er maar een optie: het invoeren van een Europese belasting.
Wat levert Europese belasting op?
Waarom? Betrokkenheid komt niet zonder zeggenschap. Nu wordt jaarlijks democratisch honderdvijftig miljard belastinggeld met instemming van het gekozen Europees parlement uitgegeven, maar aan de achterdeur gerommeld met veel grotere bedragen in de crisis van nu. De conservatieve Nederlander stemt niet uitsluitend via ideeën, juist in samenhang met het Franse leenwoord de portemonnee. Om dat te verkopen is zeker nodig dat wij ook iets te kiezen hebben.
Er zal dus een democratische legitiem instrument moeten worden ontworpen waarbij een Europese politicus in een Europese verkiezing aan kan geven hoe hij ons geld uit wil geven. En dat wij die weg kunnen stemmen als ons dat niet bevalt.
Xi Jingping
Dat is meer dan een denktank van Europese ministers die vooral oog hebben voor Nederlandse, Amerikaanse of tegenwoordig Chinese multinationals. Xi Jinping heeft in zijn recente wereldtour alle belangrijke Europese steden overgeslagen. Dus moet links Europa zich snel aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid om niet langer overgeleverd te zijn aan internationale krachten.
Dat Bolkestein daar moeite mee heeft zal niet verhinderen dat ook hij uiteindelijk akkoord gaat. Dat is een uitstekende overweging voor de top in december waar besluiten worden genomen in de aanloop van de Europese parlementsverkiezingen in 2014. Hopelijk zijn ze er dan uit.
