(PSP -foto: calumetindustries)
Sommige uitvindingen zijn voor krijgsmachten als het spreekwoordelijke gesneden brood (1928). Of, iets stoerder aansluitend, het Zwitserse zakmes (1891). Uitvindingen met een grote impact en door iedereen gekopieerd. Ook buiten de strijdkrachten. Veel mensen hebben achterin hun auto een Wehrmacht-Einheitskanister. Deze naam wekt misschien nare herinneringen op. Gelukkig is het ding beter bekend als jerrycan. Een in de dertiger jaren voor het Duitse leger ontwikkelde draagbare standaard vloeistofcontainer van geperst staal, met een inhoud van twintig liter. Eerder was een preserverende blikken uitvinding van groot belang voor krijgsmachten. Het conservenblik, waar de Franse marine in 1806 voor het eerst mee experimenteerde. Anderhalve eeuw later waren legerrantsoenen zoals de Amerikaanse C- en K-rations nog steeds deels van ‘ijzer’. Gegeten uit ander handig blik, de mess tins.
Het zakmes heet sinds 2009 in Zwitserland Soldatenmesser 08
Recent had iemand bij DeJaap het over Seabees. Een term afkomstig van Construction Battalions (CB). Zwitserse zakmessen in menselijke vorm bij de Amerikaanse marine. Deze in 1942 opgerichte eenheden leefden vooral voor het snel aanleggen van vliegvelden, wegen en haveninstallaties. Waar ze Perforated Steel Planking (PSP) voor nodig hadden. Slimme strips van geperforeerd dik blik dat de Amerikaanse marine kort voor de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde (Marsden Matting en andere benamingen). Seabees konden er in twee dagen een landingsbaan van 1500 meter mee aanleggen. Mits hun D-4 Caterpillar bulldozers waren ontscheept. Eveneens een Zwitsers zakmes. D4-nazaten worden nog steeds gebouwd en van de circa twee miljoen ton PSP dat tijdens WOII werd gefabriceerd kun je dankzij het gebruikte corrosiebestendige mangaanrijke staal nog meters tegenkomen. Ook nieuw.
Jerrycan, niet zomaar een blik
Ander handig staal in bouwpakketvorm was, en is, de Bailey Bridge. Een Britse ontwikkeling van kort voor de Tweede Wereldoorlog. Een bruggenbouwpakket oorspronkelijk bestaande uit draagbare stalen panelen van drie meter lang en anderhalve meter hoog die 260 kilo wogen. Bedoeld als tijdelijke bruggen houden ze het soms lang uit. Zoals de BB bij Saint Dié-des-Vosges in Frankrijk. Aangelegd in 1970 bleef deze Bailey tot 2009 liggen (foto).
Ingegraven Quonset huts (foto: ‘Building Bases‘ door Patrick Clancey bij Ibiblio)
Waren gestandaardiseerde metalen prefab-componenten het toverwoord bij de snelle aanleg van vliegvelden, wegen en bruggen, hetzelfde gold voor het wonen. In de Eerste Wereldoorlog kon dat vanaf 1916 in Britse halfcirkelvormige Nissen huts opgebouwd uit gegolfde staalplaatelementen op houten of metalen framestukken, waar er gedurende die oorlog circa 100.000 van werden vervaardigd. In de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde de Amerikanen er verbeterde uitvoeringen van als Quonset huts. Typisch met een afmeting van (lxbxh): 15 x 6 x 3 meter. Vanaf 1941 werden er 153.000 geproduceerd. Na de Tweede Wereldoorlog verscheen in de vijftiger jaren een standaard vrachtcontainer, de stalen ISO-container (‘zeecontainer’) met een lengte van 12,19 of 6,10 meter (40 of 20 ft). Ook het leger ontdekte ze en gebruikt alles van standaard ISO-containers voor vracht tot kant-en-klare gepantserde mil-spec uitvoeringen om in te wonen.
Mobiel hospitaal (foto: Defensie)
Niet elke briljant ‘sneetje’ is van ijzer. Bijvoorbeeld de pallet. Pallets werden in WOII een norm in transport en zijn ook nu nog vaak van hout. Of neem de zandzak. Jute zakken gevuld met zand om lood of water buiten te houden worden al eeuwen gebruikt. Tegenwoordig veelal vervaardigd van kunststof blijven ze nuttig. In het groot komt er wel weer staal aan te pas. De HESCO-bastion, een Britse vinding uit de tachtiger jaren, is een opvouwbare kunststof zak versterkt met staaldraad. Waar seabees een uur mee bezig zijn om te vullen als er geen Caterpillar in de buurt is. Of een JCB. Het Zwitserse zakmes onder bouw- en constructievoertuigen.
JCB 5CX
