Het is nog onduidelijk wat het vrijdag bekendgemaakte afblazen van de gezamenlijke oefening van de VS en Japan om een onbewoond eiland te heroveren betekent voor de strategische verhoudingen met de Europese Unie. Dat de Verenigde Staten in het conflict om de Diaoyu/Senkaku eilanden voor de kust van China en Taiwan telkens beweerden neutraal te zijn had in zichzelf iets volstrekt ongeloofwaardigs. Een van de eilanden is lange tijd gebruikt voor Amerikaanse mariniers gelegerd op het Japanse eiland Okinawa als oefenplek om te bombarderen. Dinsdag zullen Romney en Obama debatteren over het Amerikaanse buitenlandbeleid. Is het een strategische fout van Obama de subtiele militaire confrontatie met China op te zoeken?
Geen indrukwekkend buitenlandbeleid EU
Dat de EU haar politieke slagkracht buiten de Unie verliest blijkt uit de wijze waarop de Japanse minister van Buitenlandse Zaken Koichiro Genba steun in Europa zocht voor haar claim in de twist met China. Een deel van Nederland ligt defensief nog gestrekt in de touwen van de laatste Eurotop. Er is na 26 Eurotoppen iets zichtbaar van soevereiniteitsoverdracht. Daar zijn sommige Nederlanders heel erg bang voor, banger nog dan voor ‘het rode gevaar’ uit China. En zij gruwt van de gedachte dat wij als eendrachtig Europa internationaal pas meedoen met een gemeenschappelijke defensie.
Ondertussen bracht de Japanse minister een bezoek aan de lidstaten Frankrijk, Engeland en Groot-Brittannië. De traditionele machten in Europa. Om steun te verwerven voor zijn strijd tegen China om de betwiste eilanden. Die kreeg hij niet. Nog maar twee weken geleden werd vol bravoure aangekondigd dat Japan en de VS een oefening zouden houden met ‘volstrekt toevallig’ het nooit eerder geoefende scenario van het terugveroveren van een onbewoond eiland. En wanneer? Ook toevallig net tijdens de periode van de spannende leiderschapsoverdracht in China in de eerste helft van november. Wat heeft hen nu al weer anders doen besluiten?
Verkrachtingen op Okinawa door Amerikaanse militairen
In de complexe situatie van verschuivende machtsverhoudingen is nooit eenduidig te zeggen welk fenomeen de doorslag geeft. Japan, als verliezer van de Tweede Wereldoorlog is voor haar defensie sindsdien gedwongen afhankelijk van de Verenigde Staten. Maar die decennialange aanwezigheid van tienduizenden Amerikaanse militairen wordt op het eiland Okinawa niet geapprecieerd. Vorige maand vond op Okinawa een massademonstratie plaats van 100.000 inwoners na het besluit om er 12 van de onbetrouwbare Osprey vliegtuigen in dichtbevolkt gebied te stationeren. Dat was het grootste protest sinds de uitzinnige woede over de ontvoering en verkrachting van een 12 jarig Japans meisje op het eiland in 1995. Daarna volgden er meer verkrachtingen.
Vorige week zijn op Okinawa opnieuw Amerikaanse militairen gearresteerd voor verkrachting. De Amerikaanse bevelhebber maakte vrijdag in Tokio bekend dat alle militairen nu een avondklok tussen 11 en 5 is opgelegd om verdere misdragingen te voorkomen. De vraag rijst of het niet tijd voor Obama dan wel Romney is het defensiebeleid in Azië te herzien. Is de vrees dat China alleen met behulp van Amerikaans militair machtsvertoon zijn buren met rust zal laten wel gegrond? Is het niet een projectie van haar eigen agressie?
Toespraken Xi Jinping over oorlog en vrede
Dat Amerika wel pogingen doet iets van China te leren blijkt onder meer uit de verplichte leeslijst van het US marine corps. Daarop prijkt al jaren ‘The art of War’ van de Chinese strateeg Sun Tzu. Of dat voor de vrede helpt is een tweede. Het ging verplicht mee in de rugzak van de Amerikaanse generaal Schwarzkopf en zijn troepen in de eerste Irakoorlog. Maar China propageert al behoorlijk lang het oplossen van conflicten via dialoog. Wat hier in het Westen ten onrechte wordt uitgelegd als nietsdoen. Dat bracht Xi Jinping er in zijn bezoek in 2009 aan Mexico in een uitval toe te zeggen dat China geen revoluties, honger en armoede exporteert. Dat deze vriendelijke reus ook menselijke trekken en humor heeft bewees hij in september bij de openingstoespraak van het schooljaar van de partijschool over leiderschap en kennisverwerving. Studenten kregen een hele bijzonder instructie om niet corrupt te zijn. En hoe?
Zhu Xi, het Confucianisme en Ma Xiangdong
Xi Jinping citeerde niet uit het in het Westen zo geliefde ‘The art of war’ van Sun Tzu, maar uit werk van de filosoof Zhu Xi uit de Song dynastie. Geboren in het jaar 1200 schreef Zhu Xi uitgebreide commentaren op vier werken van Confucius, die tot de klassieken gingen behoren voor elke Chinese ambtenaar tot 1905. Het citaat van Xi Jinping uit een bloemlezing legde een verband tussen het doel van kennis en het begrijpen van de waarheid. Om het wat minder abstract te maken verwees hij even later naar Ma Xiangdong, een partijleider wiens corruptie in 2001 leidde tot een veroordeling tot de doodstraf. Een detail wat in China kennelijk kan, maar wat in Nederland ongetwijfeld een onderwerp zou worden voor het vragenuurtje in de Tweede Kamer. Leiden zou in last zijn.
Dat Xi Jinping in september 2012 op de partijschool juist deze veroordeling ter illustratie koos geeft blijk van een opmerkelijke diepzinnigheid. Waarom? De corruptie van Ma Xiangdong werd destijds aan het licht gebracht door Jiang Weiping, een ambitieuze journalist. Die schreef in dezelfde serie van artikelen toen al over de corruptie van Bo Xilai. Dat werd niet op prijs gesteld en Jiang Weiping werd zelf door de Chinese autoriteiten gearresteerd voor het onthullen van staatsgeheimen. Zoals bekend heeft het lot van Bo Xilai nu een andere wending genomen, de Chinese tijden veranderen.
Europese Leer van het Midden?
De risicodreiging voor onze veiligheid wordt volgens sommige defensiespecialisten op het ogenblik nu te laag ingeschat. Aan de bezuinigingen is nog geen einde. Wat een tegenstelling met de grote vermeende gevaren die ons sinds G.W. Bush vanuit de overkant van de oceaan werden voorgespiegeld. En ons in blind vertrouwen de vroegere lijn van NAVO als verdedigingsorganisatie naar het offensief bracht in verre oorden.
Het tempo van ontwikkeling van de defensiemacht in Europees verband geeft weinig reden tot optimisme. Tussen de algemene lijn die China voorstaat van niet bemoeien met interne gelegenheden en het pad wat de VS hebben gekozen naar het actief verleggen van haar militaire activiteiten naar de Chinese Zeeën zit nog wel wat ruimte. Dat kan in het publieke domein niet alleen bestaan uit het af en toe vanuit Brussel versturen van een persbericht over mensenrechten. En tegelijk te bang zijn om de VS een keer aan te spreken op het beleid van buitengerechtelijke executies via haar droneprogramma. Niet alles waarover je niet wil spreken kan je zwijgen.
