Van Cees Grimbergen verscheen vorig jaar Rondom 10, het boek. Het zou een mooie afsluiting van zijn televisiecarrière bij de NCRV moeten worden. Intussen zijn er slechts 989 exemplaren verkocht. Desondanks wil hij de collega’s niet ontmoedigen: ‘Schrijf het boek dat je moet schrijven’.
‘Geachte NCRV, beveel de presentator van Rondom 10 kalmerende middelen aan, zodat hij niet op een rustige zaterdagavond als een aangeschoten konijn met rollende ogen over de beeldbuis schiet.’
Grappige citaten uit twintigduizend kijkersreacties? Lees Rondom 10, het boek dat april 2011 bij uitgeverij Nieuw Amsterdam verscheen en waarin ik de betekenis van dit live discussieprogramma schets. Gedurende 267 afleveringen was ik er redacteur en presentator.
60 keer de balkenendenorm
Waarom feiten, ook in een discussieprogramma, belangrijker zijn dan meningen en gevoelens? Of een kwaliteitsprogramma een populistische toonzetting verdraagt? Of langdurig met je gezicht op de buis zijn tot karaktervervorming leidt? Of tv een onbetekenende scheet in de eeuwigheid is? Hoe Rondom 10 het predicaat ‘hoofddoekjesprogramma’ ontving? Of tv kan troosten? Waarom gemiddeld 550.000 kijkers op zaterdagavond op het programma afstemden? Op vele vragen krijgt de lezer antwoord.
Het boek heeft spectaculaire onderdelen. Een hardnekkige pedofiel verhaalt over zijn leven voor én na zijn aanwezigheid in het programma. Een investmentprofessional legt uit dat 60 keer de balkenendenorm, mét instemming van Alders, Brinkman en Nijpels betaald uit de pensioenpot van ABP en Zorg en Welzijn, een redelijk honorarium is. Een spermadonor die in mei 2004 over zijn eerste donorkind en zijn wens veel vrouwen met een kinderwens te ‘helpen’ vertelde, vertrouwt de lezer toe dat zijn teller in april 2011 op 77 kinderen staat.
Eenzaam genot
Ik werkte een half jaar aan het boek. Het schrijfproces bleek een ‘afronding’ van een deel van mijn werkzaam leven. Zonder dat ik het had nagestreefd, leverde het schrijven een soort verwerking van elf jaar journalistieke arbeid op. Al schreef ik het niet uit psychologische motieven. Ik wilde laten zien met hoeveel nuchterheid én betrokkenheid een journalistiek discussieprogramma gemaakt wordt. En hoeveel verhalen zich achter de televisiewerkelijkheid afspelen.
Het schrijven bleek een eenzaam genot. Een afwisseling na 37 jaar werken met collega’s op een redactie. Ik doe in het boek aan zelfkritiek en spaar ons programma niet. Ik toon mij enthousiast over de hoofdopdracht van het programma: ‘het in gesprek zijn met elkaar terwijl de haat om de hoek staat’. Ik leg de lezer uit dat tv inderdaad troostend kan zijn. En ik geef toe dat de bijdrage van Rondom 10 aan de controle van de macht en het blootleggen van wantoestanden bescheiden bleek.
Boekpresentatie
Vier verhaallijnen heeft het boek. De vierde lijn is mijn eigen verhaal: hoe had ik als gezicht van dit programma elf jaar televisiediscussies ervaren? Welke angstdromen had ik over een mond vol tanden live op televisie? Waar kwam toch dat vuur vandaan?
De boekpresentatie in de Zuilenzaal van Felix Meritis, ónze plek, het mooiste gebouw van de hoofdstad, was een succes. Een van mijn helden, de Antilliaanse jonge moeder Isha Gaari die twee keer te gast was, overhandigde ik voor een volle zaal het eerste exemplaar (zie foto).
De Wereld Draait Door
Oud-NRC-recensent Maarten Huygen verleende zijn collegiale medewerking aan de presentatie. Op en na 19 april vorig jaar was ik te gast in Tijd voor Twee van Frits Spits, BNR-nieuwsradio, RTV Utrecht, TV Maastricht. Ik gaf interviews aan NRC, De Pers, de Volkskrant en Villamedia Magazine en kreeg enthousiaste recensies in diverse kranten en in Spreekbuis, het blad voor omroepmedewerkers.
Twee dagen na verschijning mocht ik aan de tafel van De Wereld Draait Door plaatsnemen in een item over uitgerangeerde oude journalisten die dankzij Jan Slagter van Omroep MAX nog net aan de goot en de vergetelheid kunnen ontkomen. Ik dacht slim te zijn en legde bij het aanschuiven het boek op de presentatietafel. Maar ‘Matthijs’ pakte Rondom 10, het boek slechts op om er zijn hand omheen te leggen, de titel daarmee afdekkend. Hij hield het niet omhoog. Er was geen enkel close shot.
Lezing voor zestien mensen
In de derde week na publicatie zocht ik contact met de inkoopafdelingen van AKO, Libris en Bruna. Want geen van deze ketens vond Rondom 10, het boek commercieel interessant genoeg. Vergeefs. Een enkele franchise Bruna-boekhandel in mijn woonplaats Utrecht, met eigen inkoopvrijheid, bevoorraadde ik zelf. Het Utrechtse Selexyz Broese vertrouwde op een goede verkoop. De boekhandel wilde graag een lezing.
Prominent in de winkel werden 100 exemplaren gestapeld. Na drie weken waren 23 exemplaren verkocht, op de lezing kwamen zestien mensen af. De Haagse Boekhandel Paagman, waar ik ooit trouw klant was, ging niet op mijn voorstel voor een lezing (‘uiteraard pro deo’, schreef ik om elk misverstand te voorkomen) in. Toen was het al oktober. Argument van Paagman: ‘We hebben éé exemplaar van je boek verkocht.’
Geen verkoopsucces
Om de verkoop te bevorderen kocht ik op villamedia.nl reclameruimte in, een banner. Of het hielp? Een meevaller was weer dat de boekwinkel van Beeld en Geluid in Hilversum vier van de vijf geleverde exemplaren verkocht en dat ik na een lezing in het kerkzaaltje in mijn eigen buurt 20 boeken sleet. Van de vijf boeken die ik de Utrechtse alternatieve boekhandel De Rooie Rat leverde, bleek een jaar later niet één verkocht.
Zo bleef groot verkoopsucces uit. En kreeg ik training in bescheidenheid. Of zit het succes niet in verkoopcijfers maar in de lezersreacties? Vele individuele lezers maakten mij deelgenoot van hun enthousiasme. Al geef ik toe dat deze positieve waarneming een behoorlijk zen-gehalte heeft.
Voorschot
Iedere auteur schrijft het boek dat-ie zelf graag wil lezen, is een waarheid in het boekenvak. Laat ik nou de pretentie hebben gehad een makkelijk leesbaar, toegankelijk journalistiek boek voor iedereen te hebben gemaakt, een inkijkje vol zelfspot in de tv-journalistiek, een ontroerende beschrijving van voormalige gasten die mij raakten. Maar ook een reflectie op ons vak; op de ‘lopende band-journalistiek zonder waarheidsvinding’ onder andere, waarover onderzoeksjournalist Nick Davies mij in zijn boek Flat Earth News zo veel leerde. Lopende band-journalistiek waar Rondom 10 immers bij uitstek geen onderdeel van uitmaakte.
Toen kwam de afrekening. Op 31 december, acht maanden na verschijning, waren 828 exemplaren verkocht. Op het voorschot van 1500 euro dat ik van de uitgeverij had ontvangen, resteerde een voorschotsaldo van € 210,18. Ik was Nieuw Amsterdam nog € 210,18 schuldig! Zo voelde dat. Inmiddels staat de teller op 989. De ‘schuld’ op het voorschot is weg, maar bij het Centraal Boekhuis resteren van de oplage (1750) nog zo’n 500 exemplaren, als je de 250 cadeautjes en presentexemplaren er af trekt.
Hazelnootschuimgebakjes
Heb ik je belangstelling opgewekt, bezorg ik je graag een exemplaar. Indien gewenst mét persoonlijke opdracht. Als banketbakkerskind weet ik immers dat je een uur voor sluitingstijd met groot enthousiasme twee hazelnootschuimgebakjes aan de klant verkoopt, in de wetenschap dat je in de koeling nog dertig dagverse gebakjes hebt liggen die even later in de koekkruimelbak geflikkerd zullen worden.
Waarde collega’s! Laat je niet ontmoedigen door dit tot bescheidenheid stemmende verhaal over ambities en de tegenvallende werkelijkheid. Schrijf het boek dat je moet schrijven. Weet dat vele potentiële lezers reeds bezwijken onder infostress. Tuig jezelf dus op met pretentieloosheid terwijl je het belangrijkste werkje uit je loopbaan zit te schrijven. Dan kan het niet tegenvallen.
Ik heb geen spijt van mijn nederigheidsoefening. Het was mijn derde ‘non-fictie’-boek en meer dan de eerste twee ‘mijn kindje’. De weg er naar toe – het is een oud verhaal – is van hoger belang dan het verkoopresultaat.
Schrijf dat boek! Wie loopt er niet stiekem met het idee een boek te schrijven? Of heeft zelfs al wat hoofdstukken op de computer staan… 3 november is de kans om de volgende stap te zetten. Tijdens het allereerste Congres Aspirant Auteurs nemen volleerd schrijvers en vakschooldocenten je mee in de schrijverswereld om die dromen eindelijk om te zetten naar daden. Met een beetje doorzettingsvermogen en een fikse dot mazzel, lig je voorjaar 2013 in de schappen! Ga naar www.schrijfdatboek.nl en schrijf je in!
Lees ook: Het fotoboek is dood, leve het fotoboek
Lees ook: Debuteren rond je 30ste
