Een vreemde gewaarwording: de campagnes zitten erop, de verkiezingen zijn geweest en al met al is er bijzonder weinig veranderd. Democraten claimden de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden te kunnen heroveren, maar faalden riant in die opzet. Republikeinen waren er stellig van overtuigd dat zij de macht in de Senaat en het Witte Huis naar zich toe konden trekken, maar ook zij konden het niet waarmaken. In de machtsverhoudingen lijkt dus weinig te zijn veranderd. Voor een land dat al twee jaar vast zit in een politieke impasse belooft dat weinig goeds, maar er gloort hoop aan de horizon. Nu de verkiezingen voorbij zijn, kan Amerika eindelijk vooruit.
Een president in zijn eerste termijn heeft altijd de aankomende verkiezingen als zwaard van Damocles boven zijn hoofd hangen. In vier jaar kan je weinig bereiken, dus je moet een tweede termijn af dwingen. Om dat echter te doen, moet je niemand tegen je in het harnas jagen, wat betekent dat je vooral niet te veel moet willen bereiken. Kijk maar naar president Obama; het meest relevante dat hij daadwerkelijk bereikt heeft – de grondige hervorming van het zorgstelsel – is ook het gene wat de meeste weerstand oproept. Elke grote verandering stuit op weerstand, weerstand maakt herkozen worden moeilijk en dus is het bereiken van vooruitgang in elke eerste presidentiële termijn een zware opgave.
Herverkiezing
Dat zwaard van Damocles hangt nu niet meer boven het hoofd van de president. Natuurlijk wil niemand aan het eind van zijn presidentschap zo impopulair zijn als president George W. Bush, maar het zal president Obama nu minder interesseren wat de Amerikaanse bevolking van hem vindt, dan de afgelopen vier jaar. Dat betekent dat hij agressiever kan proberen vooruitgang te bewerkstelligen, en vooral dat hij makkelijker de schuld op zich kan nemen voor Democratische maatregelen die niet heel goed vallen.
Zelfde nieuwe mogelijkheden bestaan gedurende korte tijd ook in het Congres. Naar verwachting – niet alle uitslagen zijn nog definitief – nemen 85 nieuwe leden plaats in het Huis van Afgevaardigden. Tot zij geïnstalleerd worden in januari, weten dus 85 zittende Afgevaardigden dat ze over twee maanden werkloos zijn. Die twee maanden worden de zogenaamde lame duck session of Congress genoemd, omdat ze gekenmerkt worden door de politici die nog wel in het Congres zitten, maar niet herkozen zijn – zogenaamde lamme eenden. Een dergelijke situatie speelt zich af in de Senaat, en gezamenlijk kunnen deze ‘lame duck’ politici, net als de president, beleid maken zonder zich zorgen te hoeven maken over herverkiezingen.
Begroting
Amerika gaat dus een periode van twee maanden in, waarin meer bereikt kan worden dan in de afgelopen vier jaar. In een tijd waarin samenwerking verafschuwd wordt en het politieke landschap polariseert, bevindt zich in het Huis van Afgevaardigden, in de Senaat en in het Witte Huis een groep politici die zonder electorale consequenties kan samenwerken. En dat zal nodig zijn ook. Op 1 januari treden automatisch belastingverhogingen en drastische bezuinigingen in werking, tenzij Washington het eens kan worden over een begroting waarin de staatsschuld wordt teruggebracht. Democraten willen dat de rijken meer belasting gaan betalen, Republikeinen willen dat er stevig gesneden wordt in uitgaven. Niemand wil echter dat de automatische maatregelen in januari daadwerkelijk in werking treden – de veel besproken fiscal cliff die Amerika in een nieuwe recessie zou storten – en dus lijkt dit het aangewezen moment om zaken te doen. Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden John Boehner lijkt dan ook open te staan om te onderhandelen.
Makkelijk zal het niet worden. De afgelopen vier jaar is gebleken hoezeer vooral nieuwkomers in het Congres het sluiten van compromissen verafschuwen. Ideologische rechtlijnigheid wordt belangrijker gevonden dan beleidsmatig resultaat. En president Obama heeft zich de afgelopen vier jaar ook niet de meest bekwame onderhandelaar getoond. Hoewel de bevolking zich heeft uitgesproken en de president een tweede termijn heeft gegund, haten veel Republikeinen hun president en alles waar hij voor staat. De campagne was smerig en de sfeer bij tijd en wijle agressief. Er moeten dus nog wat bruggen geslagen worden, voordat samenwerking weer echt succesvol kan worden. Maar er is geen beter moment om werkelijke vooruitgang te boeken dan nu, aan het begin van de tweede termijn van president Obama tijdens een lame duck session of Congress.
Foto CC: Freek van den Bergh
Adriaan Andringa, hoofredacteur van de WarRoom, is na een rondreis van twee weken langs de Amerikaanse oostkust – door orkaan, stroomuitval, sneeustorm en campagnegeweld – weer terug in Nederland.
