Deze week leerden we van BNN dat er in het rioolwater van Volendam veel cocaïne zit, genoeg voor iedere dag één lijntje per 40 bewoners. De conclusie het onderzoek was bijzonder aantrekkelijk verwoord voor de media: “Volendam snuift meer dan Parijs”. Zondag werd het onderzoek uitgezonden in Spuiten & Slikken, maar daarvoor al besteedden verschillende media er aandacht aan. Wat is er toch mis met Volendam?
Enorme, langdurige, zware problematiek
In De Wereld Draait Door werd lang gesproken over het onderwerp. De opbouw van het item is opzwepend. Een betrokken ouder van Moedige Moeders geeft het onderwerp eerst urgentie. Volgens hem is de problematiek groter dan “door heel veel instanties toegegeven wordt”. Vervolgens leggen BNN-presentatoren Kemper en Hofman het onderzoek uit. Daarbij benadrukken zij steeds de betrouwbaarheid. De langdurigheid van dit probleem wordt onderstreept door beelden te laten zien uit reportages van Pownews van een jaar geleden en Spuiten & Slikken uit 2007.
Waarom toch Volendam? Het is de vraag die op de lippen van de kijker brandt en die Van Nieuwskerk met veel belangwekkendheid uitspreekt. Ligt het aan de jongeren, aan de overheid, aan het falen van politie? Waarom wordt daar niets aangedaan? De noodklok wordt geluid. Iedereen is bezorgd.
Ook ik bleef zitten met een verontrust gevoel. Waarom komt steeds hetzelfde probleem op tv? Ik vroeg me af waarom er geen deskundige aan tafel zat bij DWDD. Er was toch heus wel een wetenschapper die hier iets van wist? Het intypen van ‘coke’ en ‘Volendam’ in Google Scholar verloste mij direct uit mijn lijden. Niet alleen wordt er onderzoek gedaan, een hoogleraar Criminologie wijdde er in 2009 zelfs zijn oratie aan.
Ruralisering van drugsgebruik
In Coke Bij De Vis [PDF] analyseert Dirk Korf het drugsgebruik in vissersdorpen als Volendam, Urk en Spakenburg. Hij stelt dat drugsgebruik zich heeft verplaatst van de stad naar het platteland: ruralisering. Jongeren in dorpen zijn mobieler geworden en er zijn meer uitgaansgelegenheden bij gekomen. Dit maakt drugsgebruik aantrekkelijk, vooral ook omdat cocaïne goed aansluit bij de alcoholcultuur die al bestond. Dat verklaart echter niet waarom het juist vissersdorpjes zijn die de media-aandacht genieten. De maritieme cultuur van Volendam is gekrompen de laatste tijd. Zo veel jeugd vaart er niet meer dagelijks uit op de kotter. Volgens Korf heeft de focus op vissersdorpen te maken met de mooie beelden van die dorpen:
“Het is nog mooier om sensationele verhalen, zoals over cocaïne, te contrasteren met nostalgische beelden van klederdracht, havens en oude vissersboten, of met een dominee die voor de deur van een kroeg tevergeefs gesprekken probeert aan te knopen met de zondige jeugd” (p.14-15).
Het drugsgebruik in Volendam staat symbool voor veranderingen in de samenleving, zoals de teloorgang van traditionele normen en waarden en zorgen over materialistisch hedonisme. Volendam is de ideale plaats voor media om dit te verbeelden. Daarom horen we zo weinig over ‘gewone’ dorpen en zoveel over ‘vissersdorpen’.
Twijfel en belang
Dirk Korf is deze week niet gebeld door media over de kwestie. Desgevraagd plaatst hij vraagtekens bij de onderzoeksresultaten van Spuiten & Slikken. Het is onduidelijk hoeveel meer ‘Volendam’ nu precies snuift dan ‘Parijs’. Het gaat om cijfers per hoofd van de bevolking, maar de bevolkingssamenstelling in Volendam is atypisch, met heel veel jonge mensen in de leeftijd waarop het vaakst drugs worden gebruikt. Hoe zit dit als je het op leeftijd toespitst? En wat verstaan we precies onder Volendam? Veel jongeren uit de omliggende dorpen gaan uit in Volendam. Vergelijk het met de Amsterdamse binnenstad waar niet alleen geplast wordt door bewoners. Bovendien: zijn de cijfers internationaal nog wel te vergelijken als we weten dat ‘onze’ coke zuiverder is dan die in Frankrijk?
De oratie van Korf is helder en zijn argumenten zijn inzichtelijk. Waarom zat hij niet bij DWDD of Spuiten & Slikken? Als je de lijn van zijn oratie volgt is het antwoord simpel: de media hebben een belang om juist geen deskundige uit te nodigen. Media hebben wel een belang bij een probleem dat steeds erger lijkt te worden en dat goed in beeld te vatten is. Dit beeld zagen we terug op tv. Hoewel Volendam voor een groot deel bestaat uit nieuwbouwwijken, wordt er steevast op de dijk gefilmd.
Verhalen vertellen
Kortom: in Volendam wordt veel cocaïne gesnoven, maar er is geen reden om aan te nemen dat er iets inherent is aan het vissersdorp dat dit uitlokt. Het drugsprobleem bestaat in meerdere kleine gemeenschappen, ook die waar niet gevist wordt. Om te weten of het in Volendam echt erger is dan elders, moeten we ook in die dorpen het rioolwater meten. Tot die tijd is het beter om mediaberichtgeving over ‘coke bij de vis’ te doorzien voor wat het is: een doorgeefluik voor verhalen over onze cultuur. Die verhalen zijn soms romantisch, soms sensationalistisch en altijd dramatisch. Waarheid is van minder belang.
Linda Duits verwondert zich zo over de ‘inzet’ van deskundigen in de media dat ze er een podcast over maakte, zie Onder Mediadoctoren.
