Europa is een onderwerp wat zich goed leent voor chagrijn en negativiteit. Burgers vinden Brussel niet interessant, denken dat ze geen invloed kunnen uitoefenen en voelen zich niet of nauwelijks Europeaan. Burgers hebben massaal negatieve verwachtingen over de toekomst van Europa. Ze verwachten bijvoorbeeld problemen voor boeren, verplaatsing van werk naar elders en hogere afdrachten aan Brussel (zie grafiek, Eurobarometer).
Hoe kun je deze negatieve sfeer rond Europa doorbreken en er een positievere draai aan geven? Het antwoord is even simpel als weinig overtuigend: er moeten meer positieve verhalen over Europa worden verteld en we moeten niet negatief doen over de kansen die Europa biedt. Door steeds negatieve verhalen te vertellen blijven we in een negatieve cirkel ronddraaien, en door positieve tegenverhalen komen we uit dat kringetje.
Positieve aandacht
Deze focus op het positieve kan tot vreemde debatten leiden. Zo was er ooit een brede maatschappelijke discussie over de Europese Grondwet, nadat een enorme meerderheid van de bevolking deze had afgewezen. Overal in den lande werden bijeenkomsten georganiseerd om over de grondwet te spreken. En wat bleek? Er kwamen vrijwel alleen burgers op af die voor de grondwet hadden gestemd en wilden dat er meer positieve aandacht aan Europa zou worden besteed. Er was nauwelijks een tegenstander te bekennen.
Europese organisaties vertellen positieve verhalen over Europa in de hoop zo mensen bij het Europese debat te betrekken. Critici van het inmiddels opgedoekte Europafonds stelden dat burgers met een negatieve mening over Europa nooit subsidie kregen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, en dat er alleen gelden gingen naar organisaties die alleen positieve verhalen over Europa vertellen zoals de Europese Beweging. Burgers bij Europa betrekken mocht maar op één manier. Op dezelfde manier zeggen critici dat leerlingen op school niets leren over de negatieve aspecten van Europa.
Boemerang komt terug
De positieve aandacht voor Europa kan niet verhinderen dat burgers negatiever over Europa zijn geworden. Steeds weer positieve verhalen over wat Europa kan en bereikt, steeds weer positieve verhalen over samenwerking, en steeds weer een positieve invalshoek bij Europese thema’s kunnen niet verhullen dat Europa ook nadelen heeft. De immigratie van Oost-Europeanen zorgt in sommige delen van het land daadwerkelijk voor problemen, de euro is nog steeds in gevaar en er is inderdaad veel drugstoerisme in de grensstreek. Open grenzen zijn niet altijd goed.
Door steeds de positieve gevolgen van Europa te benadrukken en de negatieve kanten te negeren ontstaat vroeg of laat een geloofwaardigheidsprobleem. De nadelen van Europa – zoals grensoverschrijdende criminaliteit – zijn dikwijls zichtbaarder dan de voordelen van de interne markt. En dus zullen burgers de niet-zichtbare voordelen van Europa nooit geloven als de zichtbare nadelen niet worden erkend. Maar dat is precies waar eurofielen dan weer geen zin in hebben.
Chris Aalberts is onderzoeker politieke communicatie. Hij schreef o.a. de boeken Achter de PVV en Altijd ver weg: de moeizame relatie tussen burgers en de Europese Unie.
