De leden van de Public Acounts Committee van het Britse Lagerhuis wisten het natuurlijk allang, maar de brutaliteit waarmee ze tijdens een hoorzitting afgelopen maandag werden geconfronteerd, deed de woede ter plekke hoog oplopen. Starbucks maakt nauwelijks winst in Engeland, vertelden twee woordvoerders van het bedrijf. De keten opent de ene dure koffiewinkel na de andere, maar het mag allemaal niet baten. De multinational had de afgelopen dertien jaar een omzet van ruim dertien miljard pond, maar betaalde in die jaren nog geen negen miljoen pond aan belastingen.
De winst bedroeg bijna vierhonderd miljoen – maar dat geld werd en wordt niet in Engeland verdient, maar wordt via een juridische constructie naar elders verplaatst, waar veel minder winstbelasting wordt geheven. Niet alleen Starbucks, ook Google en Amazon stonden afgelopen week voor schut in het Britse Parlement. Beide bedrijven betalen, dankzij vergelijkbare tactieken, slechts een fractie van de belasting waar de Britse fiscus recht op heeft.
Buitenlandse brievenbusmaatschappij
Het is het oude liedje: een beetje multinational betaalt geen belasting. Het is immers een fluitje van een cent om je winst weg te zetten bij een buitenlandse brievenbusmaatschappij, waardoor je de fiscus in het land waar de winst gemaakt wordt ‘helaas’ moet vertellen dat de lokale vestigingen voor het zoveelste jaar op rij ‘helaas’ nauwelijks winst hebben gemaakt.
De verliezers zijn in dit geval de Britse belastingdienst, die op die manier honderden miljoenen ziet verdwijnen, en de Britse belastingbetalers die moeten bloeden vanwege de kredietcrisis en ondertussen mogen toekijken hoe multinationals hun belastingplicht ontduiken.
Fiscale verantwoordelijkheid
De winnaars zijn de landen die dergelijke uitwijkmogelijkheden bieden. Alhoewel, winnaars: zij worden officieel vestigingsplaats van tientallen hoofdkantoren, maar dat zijn meestal niet meer dan brievenbussen bestemd om de fiscus elders te bedonderen. En de winsten die dan naar zo’n land stromen, daar moet dat ‘gastvrije’ land natuurlijk wel van afblijven, anders verhuist die brievenbus in no time weer verder.
En het meest merkwaardige is: één van die kleine krabbelaars die andere landen het belastingheffen dwarsbomen is Nederland. Dat is iets wat de Britten vooral stak: dat een buurland dat zo graag babbelt over fiscale verantwoordelijkheid ondertussen alle mogelijkheden biedt om belasting te ontduiken.
Kleine hypocriete krabbelaars
Het Nederlandse ministerie van Financiën ontkent dat graag en hard, en goochelt dan een aardige juridische redenering uit de hoge hoed om te bewijzen dat we geen Jersey zijn en geen Kaaimaneilanden. We zijn anders bezig, en dat mag wél. Kleine hypocriete krabbelaars, dàt zijn we.
Jaarlijks stroomt er 12.000 miljard euro door Nederland aan ‘wit te wassen’ winst. Wij verdienen hier rond de twee miljard aan. Klein bier, dat is het. Maar dat komt doordat er wereldwijd zo belachelijk weinig vennootschapsbelasting wordt geheven, met Nederland als een van die trieste, geniepige dieptepuntjes.
Kaaimaneilanden
Wanneer de belastingtarieven overal gelijk zouden zijn, en er geen reden zou zijn om met winsten te schuiven, dan zouden ze ook mondiaal verhoogd kunnen worden tot een redelijk percentage. Dan zouden multinationals eindelijk net zo veel belasting kunnen gaan betalen zoals u en ik. Dan zou ook Nederland veel meer kunnen binnenhalen. Maar voorlopig heerst de kortzichtige hebzucht.
Belastingontduiking is een koppig internationaal probleem, een illegaal financieel circuit dat de hele wereld omspant. Internationale banken sluizen hun Londense winsten door naar Jersey; Indiase bedrijven gebruiken Mauritius; Russische bedrijven moet je zoeken op Cyprus, en iedereen heeft ook graag een ‘vestiging’ op de Kaaimaneilanden, waar de bankrekeningen alles bij elkaar oplopen tot tweeduizend miljard dollar. En ga zo maar door.
Ontwikkelingshulp
De grote verliezers bij deze vorm van georganiseerde, legale misdaad zijn overigens niet de Britse koffiedrinkers of Nederlandse Google-gebruikers, maar de inwoners van met name Zuid-Amerika, Afrika en Zuidoost-Azië. Landen met zwakke belastingregimes die maar al te graag zien dat multinationals investeren – en dan op de koop toe nemen dat ze geen cent terugzien van de vette winsten die deze bedrijven maken. Legio zijn de voorbeelden van mijnbouw- of landbouwbedrijven die nationale en lokale overheden vette winsten voorspiegelen, als ze hu gang maar mogen gaan, waarna ze ervoor zorgen dat alle inkomsten direct het land uit stromen, zodat de fraaie contracten een lachertje worden.
Dacht u dat ontwikkelingshulp weggegooid geld was? Je kunt het ook anders bekijken: het is een doekje voor het bloeden. De Wereldbank berekende een paar jaar geleden dat voor elke dollar ontwikkelingshulp die we geven, tien dollar onze kant op komt dankzij sluwe juridische constructies van het internationale bedrijfsleven. We verdienen nog steeds uitstekend aan al die arme landen – die zo uiteraard nog lang arm kunnen blijven.
Dat weg laten vloeien van winsten is een internationaal schandaal. Organisaties als de Wereldbank en de OESO proberen er wat aan te doen, maar in de praktijk gebeurt er veel te weinig. Dankzij de kleine krabbelaars die aan deze praktijk een armzalig winstje overhouden. Waaronder Nederland. We zouden ons daarvoor diep moeten schamen.
