Niet zo lang geleden bezocht ik een bijeenkomst van GroenLinks in het kader van de naderende verkiezingen. Aan het eind van de bijeenkomst kwam Daniel Cohn-Bendit een speech houden. De gemiddelde sterveling weet niet wie dit is, maar toch is hij belangrijk. Hij is fractievoorzitter van de Europese Groene Partij in het Europees Parlement. Cohn-Bendit was studentenleider in de jaren zestig en verdedigt tegenwoordig het Europese ideaal.
De speech van Cohn-Bendit is er niet zomaar eentje. Hij spreekt zonder papier in slecht Engels en houdt een warrig, pro-Europees betoog. Zijn speech is veel te lang, en hoewel velen in de zaal zichtbaar naar de borrel willen, spreekt Cohn-Bendit gewoon rustig verder. Het lijkt erop dat hij de indruk heeft dat de zaal aan zijn voeten ligt. Aan het einde stelt niemand een vraag. Cohn-Bendit is zijn pro-Europese publiek kwijt. Dat is opvallend, want deze zaal was zeer Europees gezind. Met dit soort betogen komt de door Cohn-Bendit gewenste Europese federatie er nooit.
Europese federatie
Nu heeft Cohn-Bendit een manifest geschreven samen met de fractievoorzitter van de Europese liberalen in het Europees Parlement, Guy Verhofstadt. In ‘Voor Europa!’ beschrijven zij hoe de Europese Unie er in de toekomst uit zou kunnen gaan zien: als federatie waar de huidige landen onderdeel van zijn geworden en als afzonderlijke staten niet meer bestaan. In dit manifest wordt het ene na het andere probleem gepresenteerd, inclusief een Europese oplossing. Of het nu gaat om welvaart, veiligheid of multiculturalisme, Europa is de oplossing. En de lijst van Cohn-Bendit en Verhofstadt is lang.
Er is veel af te dingen op het idee dat Europa alle problemen kan oplossen. Het levert de vraag op of sommige problemen wel oplosbaar zijn en vooral ook of Europa daarvoor het meest aangewezen niveau is. De talrijke twijfels hoeven echter niet te betekenen dat het federalisme van Cohn-Bendit en Verhofstadt slecht is. Hun interessantste punt gaat over wat een Europese federatie precies is. Is dit een zeer centraal geleide staat als Frankrijk of een zeer decentraal georganiseerde federatie als de Bondsrepubliek? Het tweede zal velen minder tegen de borst stuiten dan het eerste.
Geen publiek
Zie hier een boeiende tegenstelling. Zelfs de grootste tegenstander van een Europese federatie heeft meestal nauwelijks gereflecteerd op wat een Europese federale staat precies is. In de praktijk zou een Europese federatie kunnen betekenen dat er heel weinig verandert. Hoewel dit niet het idee is van Cohn-Bendit en Verhofstadt, kan een Europese federatie grotendeels een voortzetting vormen van de bestaande situatie. De naam is dan alleen anders. Soms is er harmonisatie door middel van Europees beleid, maar op de meeste terreinen niet.
Maar Cohn-Bendit en Verhofstadt bepleiten in hun boek een federatie die wel veel beleid harmoniseert. Een federatie waar geen burger warm van wordt en waar vrijwel niemand in gelooft. Er zal onder burgers hooguit steun zijn voor een federatie die zeer decentraal georganiseerd is met grote onderlinge verschillen tussen de voormalige lidstaten. Juist door steeds een centraal gestuurde federatie te bepleiten, zullen Cohn-Bendit en Verhofstadt burgers steeds weer in de gordijnen jagen en steeds weer tegenstand stuiten. Zij zijn hun publiek kwijt.
Of zal het zo’n vaart niet lopen? Als Cohn-Bendit zelfs een zaal vol pro-Europese GroenLinksers niet kan boeien, kunnen we ons ook afvragen of dat bij dit boek niet precies hetzelfde gaat.
Chris Aalberts is onderzoeker politieke communicatie. Hij schreef o.a. de boeken Achter de PVV en Altijd ver weg: de moeizame relatie tussen burgers en de Europese Unie.
