De Volkskrant publiceerde op dinsdag 18 mei 2010 een foto van een bevallige scholiere bij een artikel over de eindexamens die die week waren begonnen. Diederik Stapel, toen nog op de toppen van zijn roem, vond het een rare foto en deed gelijk een onderzoek. De destijds 17-jarige Renske Janssen vertrouwde dat niet en stuurde een ingezonden brief aan de krant. “Een steekproef bestaande uit de vrouwelijke leerlingen uit één klas lijkt me in de verste verte niet voldoende om een dergelijke conclusie te trekken.”
Volgens Stapel beïnvloedde een dergelijke foto de schoolprestaties van scholieren negatief. Hij had het gelijk maar even onderzocht voor de Volkskrant. Onder het kopje Seks verkoopt schreef Stapel aan de krant: “Om dit effect nog maar eens te demonstreren, lieten wij de helft van een klas vwo-studentes de gewraakte Volkskrantpagina lezen alvorens zij een wiskundetoets deden, terwijl we de andere helft een gefotoshopte versie van deze pagina kreeg waarop een studieuzer rolmodel stond afgebeeld. En inderdaad: de Volkskrant beïnvloedt wiskundeprestaties. Meisjes die de echte, sexy Volkskrantpagina hadden gekregen, presteerden beduidend minder goed op de wiskundetoets (gemiddeld 10 van de 20 vragen goed) dan meisjes die de ‘neppe, studieuze’ pagina hadden gelezen (13 van de 20 goed).”
‘Merkwaardig’
Dat zat de destijds 17-jarige Renske Janssen uit Eijsden niet lekker. Ook zij schreef een ingezonden brief. Een opmerkelijke zo bleek, want het was een voorbode van wat Stapel in veel grotere mate stond te wachten: ze vertrouwde zijn onderzoek voor geen meter, zijn conclusie ‘op zijn zachtst gezegd merkwaardig.’
“Een steekproef bestaande uit de vrouwelijke leerlingen uit één klas lijkt me in de verste verte niet voldoende om een dergelijke conclusie te trekken. Dat had iedere leerling (ja, ook de vrouwelijke leerlingen na het zien van de bewuste foto) kunnen vertellen. Een dergelijk onderzoek is de naam ‘wetenschappelijk’ niet waard.”
Met dank aan NRC’s Guus Valk voor de linktip.
