De Angelsaksische politiek kent een prachtig spreekwoord: the elephant in the room. Een politiek probleem dat net zo opvallend is als een olifant in je kamer, maar waar toch niemand over praat. Struisvogelpolitiek, spinnen, de aandacht afleiden, alles mag, zolang je maar niet over het probleem zelf hoeft te praten. Dat probleem kan je immers niet oplossen, dus je hebt liever niet dat iemand het probleem ziet. Want dan zien ze meteen dat jij het niet kan oplossen. In Nederland hebben we ook zo’n olifant: de stijging van de zorgkosten.
En die Nederlandse olifant is een mammoet. De zorgkosten zijn de afgelopen jaren verdubbeld: van 46,9 miljard in 2000 naar 90 miljard in 2011. De 16 miljard die de regering nu moet bezuinigen, passen daar drie keer in.
De oorzaak is bekend: “De sterk stijgende kosten van de zorg worden niet veroorzaakt doordat we steeds meer zorg vragen, maar door de verzekeraars, de marktwerking en het DBC-prijssysteem”, aldus de zorg zelf. Het Nederlandse zorgsysteem is effectief, niet efficiënt. Sommige zorginstellingen besteden meer dan de helft van hun tijd aan administratie (PDF). Het woord zorgpremie zegt het al: je betaalt een deel aan de zorg, en de rest is premie.
Sinterklaas
Als het probleem bekend is, waarom wordt er dan een olifant van gemaakt? Waarom is “management” nou juist het woord dat in de zorgparagraaf van het regeerakkoord niet voorkomt? Tja, een oplossing weten is iets anders dan weten hoe je die oplossing moet bereiken. Om te voorkomen dat mensen dat doorhebben, is het politiek verstandiger dan maar terug te grijpen op vertrouwde tactieken.
De oplossing waar het kabinet nu mee komt, is wat linkse partijen traditioneel wordt verweten door liberalen: niet ingrijpen in de kosten, maar blijven uitgeven. Sinterklaas bestaat nog steeds, en hij is inmiddels lid van zowel de PvdA als de VVD.
Dweiltactiek
De tactiek werkt goed: omdat ze deze maatregel direct in hun portemonnee voelen, worden de achterbannen van PvdA en VVD boos. Te boos om te zien dat er een olifant in de kamer staat. En de oppositiepartijen trompetteren tijdens het debat over het regeerakkoord vrolijk mee. Niet met het aanwijzen van de olifant, maar met de discussie hoe we de stijgende kosten gaan betalen. Zo blijven we dweilen met de kraan open. Het enige nieuwe is nu dat we gaan nivelleren. Iedereen gaat meedweilen.
Safari
Een olifant in de kamer is slecht voor het aanzien van de politiek. Natuurlijk kan zo’n olifant niet zomaar even worden weggeduwd. Maar dat verwacht de kiezer ook helemaal niet. Wat de kiezer wel verwacht, is dat de olifant niet wordt genegeerd.
Zorgkosten, problemen met de spoorwegen, of de integratie: als politici alleen al zouden zeggen dat ze de oplossing niet hebben, zouden we al halverwege zijn. Wie gaat er op safari in de Tweede Kamer?
