In discussies over hervormingen in het omroepbestel valt vrijwel altijd het woord BBC, en dan meestal in positieve zin. Deze Britse omroep wordt zodanig bejubeld dat het er op lijkt dat de huidige bezuinigingsronde een tussenfase is, en dat Den Haag stiekem de weg aan het plaveien is voor een Nederlandse BBC. Ook in dit volkskrant-artikel van Stefan Popa wordt ‘Auntie Beeb’ als het hoogst haalbare in omroepland gezien.
BBC lijkt op NPO
De reden dat de BBC als de Rolls-Royce van Europese publieke omroepen gezien wordt, is dat er veel tijd wordt ingepland voor kwalitatief hoogstaande informatieve programma’s, en relatief weinig tijd voor entertainment en sport. Althans, dat is het beeld dat in Nederland leeft. Maar het lijkt er sterk op dat de bewonderaars van de BBC dit baseren op een handjevol wereldberoemde programma’s die naar het buitenland geëxporteerd worden, en niet op de kanalen van de omroep zelf.
Een snelle blik op de Tv-guide leert immers dat er op BBC 1 en 2 veel tijd wordt ingeruimd voor soaps (Eastenders), talkshows (Graham Norton show), sport (darts en voetbal) en zelfs programma’s van een bedenkelijk SBS-niveau (strictly come dancing). En dan is BBC three, dat vrijwel uitsluitend om entertainment draait, nog buiten beschouwing gelaten.
De reden van deze programmering is overigens goed te verklaren; het gros van de bevolking zal nooit meer naar deze zenders zappen als ze alleen maar klassieke concerten en reportages over voedseltekorten in Zuid-Mali uitzenden, al denkt Stefan Popa dit wel. Hij denkt dat we zeventien miljoen Nederlanders ‘inspireren’ door alle kijkcijferkanonnen (voetbal, Wie is de Mol) uit de NPO te gooien. Een elitaire gedachtengang, die gelukkig niet binnen de besturen van de NPO en de BBC leeft.
It’s the budget stupid!
De natuurdocumentaires van David Attenborough en het journalistiek hoogstaande Newsnight bestaan dus niet omdat de BBC zich vrijwel uitsluitend focust op informatieve programma’s. De reden dat deze programma’s zich onderscheiden van wat er in het buitenland gemaakt wordt, is eigenlijk veel simpeler: voldoende budget.
De BBC heeft met 5.8 miljard euro aan budget veel meer te besteden dan de Nederlandse omroepen, wat natuurlijk deels te maken met de vee grotere bevolkingomvang. Maar het Nederlandse omroepbestel is ook naar ratio van de bevolkingsomvang relatief goedkoop in Europa, zeker gezien ons welvaartsniveau. Het zou daarom veel realistischer zijn als we naar de (Vlaamse) VRT of Scandinavische landen kijken als eventueel toekomstbeeld. Het feit dat wij het dwepen met de BBC combineren met bezuinigingsronden, maakt maar weer eens pijnlijk duidelijk hoe wij Nederlanders (hoe cliché!) voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten.
Kwalitatief goede programma’s van de BBC krijgen daarbij onevenredig veel aandacht, simpelweg omdat ze in het Engels zijn. Alleen al om die reden zal een Poolse of Zweedse actualiteitrubriek nooit bejubeld worden in Nederland, ookal zijn de reportages nog zo goed.
Journalistieke onafhankelijkheid
een logge grote media-organisatie zoals de BBC leidt vaak tot conflicten. In Groot-Britannië is al decennia sprake van een ongemakkelijke houding tussen de regering en de omroep. De regering is immers voortdurend bang dat de BBC een anti-regeringsgeluid laat horen, iets wat een enorme impact zal hebben op de publieke opinie. Vooral in de Thatcher jaren waren de relaties met de BBC uitermate koel, maar ook nu is de relatie verre van perfect.
De rel rond serie-aanrander Jimmy Savile maakte duidelijk dat een grote omroep schadelijk kan zijn voor de journalistieke onafhankelijkheid. De jounalisten van de BBC hebben vanwege de grote organisatie een onevenredig grote kans dat ze iets negatiefs moeten berichten over een (ex-)collega, wat de kans op zelfscensuur uiteraard vergroot.
In Nederland is zowel een conflict tussen de regering als interne strubbelingen veel minder waarschijnlijk omdat de omroepen elkaar controleren, en daardoor een ‘dempend’ effect hebben. De omroepen laten vrijwel nooit een eensgezind pro- of antiregeringsgeluid horen, en zullen ook minder snel aan zelfscensuur doen om een schandaal in een van de andere omroepen te verhullen.
Huidige situatie zo gek nog niet
Een Nederlandse BBC zou dus verre van perfect zijn, en is bovendien budgettair onhaalbaar. En aangezien er verder weinig Europese omroepen zijn die als voorbeeld dienen, is het de vraag of de overheid wel zo nodig naar verandering in het publieke omroepbestel moet streven.
Door de onderlinge concurrentie tussen de Nederlandse omroepen en het zo nu en dan ontstaan van nieuwe omroepen, is er druk om te blijven vernieuwen en op de wensen van het publiek afgestemde programma’s te maken. Wat dat betreft zouden we ons gelukkig moeten prijzen, zeker in vergelijking met de Italiaanse en Spaanse publieke omroepen.
Niet al het overheidsgeld wordt immers automatisch slecht besteed omdat we ons toevallig in een crisis bevinden.
