Willem(12): “Mam, Weet je, die Tinkebell heeft natuurlijk wel een punt maar waarom moet ze daarvoor al die dieren martelen?”
Als je twaalf bent blijft de morbide presentatie van Tinkebell door je hoofd spoken.
Ik: “Lieverd, ze martelt helemaal geen dieren. Integendeel: ze komt juist voor de dieren op. Je geeft potdorie dezelfde reactie als al die mensen die haar haatmails en scheldbrieven sturen….”
Provocatieve presentatie
We hebben samen Tinkebell’s Ted-ex talk bekeken en twee dagen later zit het hem nog steeds dwars. Het is duidelijk: haar presentatie met gedetailleerde beschrijvingen van dierenmartelingen is zo beeldend dat de boodschap niet is aangekomen. Want er zijn helemaal geen dieren gemarteld. De TEDtalk ging erover dat mensen in staat zijn tot hysterische reacties, tot aan doodsbedreigingen toe, gebaseerd op halve informatie die helemaal fout kan zijn. Uit die hatemail heeft Tinkebell een aantal gekozen om privé-gegevens van te achterhalen: namen, adressen, foto’s, hobby’s, hun sportclub, de hele rataplan. En daarvan publiceerde ze een boek: Dearest Tinkebell
Mag dat wel? Het publiceren van allerlei privé-gegevens van andere mensen in een boek? Of is de vraag: mag je wel andere mensen bekogelen met allerlei hatemail? Het is een discussie die op dit moment hevig gevoerd wordt door verschillende partijen. Tinkebell neemt op zeer controversiële wijze het voortouw door de publicatie van zo’n boek.
Tinkebell betovert en choqueert
Tinkebell kan meesterijk misleiden: ze betovert ons met haar presentatie in een Barbie-rose bril, lieve jurkjes, haar haren in vlechtjes of ogenschijnlijk slordig opgestoken, belabberd Engels en een kinderlijke mimiek. Ze begint met een ontwapenende “Uuhm” en een verontschuldiging of twijfels over hoe het onderwerp te brengen. Je voelt de kwetsbaarheid van een jong meisje. Ze neemt ons mee naar haar kindertijd en daarmee de herinnering aan onze eigen jeugd. Dat onderdeel van de jeugd waarin de nieuwsgierigheid en onderzoeksdrift het nog won van de rede of van ethiek of besef van gevaar. Kinderen doen de raarste dingen. Je hoeft maar terug te blikken naar je eigen jeugd en je weet dat.
Tinkebell beschrijft met pijnlijke precisie hoe lugubere dingen bij kinderen verwondering opwekken. Zoals hoe, door het ontbreken van een oog bij haar poes, vroeger, een zacht kuiltje was ontstaan waar je het dier heerlijk kon knuffelen. Maar ze gaat verder, beschrijft regelrechte dierenmishandeling en richt zich doelbewust op de fascinatie met het weerzinwekkende; de sensatiebelustheid van de mens. Ze presenteert dit als een natuurlijk onderdeel van onderzoeksdrift. Maar volwassenen hebben een normbesef ontwikkeld dat dit soort experimenten afwijst. Met groeiende afschuw distantiëren we ons van de wijze waarop ze beschrijft experimenten uit te voeren. Wanneer ze het dan nog betitelt als kunstproject is het publiek in alle staten van verontwaardiging.
De waarheid terloops
Het interessante is natuurlijk dat ze zich focust op de controversiële beschrijving van de projecten en slechts terloops haar ware motivatie en insteek noemt. Tinkebell goochelt met haar presentatie zoals een illusionist met onze waarneming.
Soms slaat ze, uiteraard bewust, wat feiten over. Zo pareert ze bij Pauw en Witteman moeiteloos een kruisverhoor van (voormalig) advocaat Moszkowicz over haar poes Pinkeltje door niet te vertellen dat het beest al op sterven lag, terwijl ze dat op andere fora duidelijk wel heeft verteld. Daarmee is ze aantoonbaar provocatief.
Kunst of sociaal activisme?
Wanneer de vorm het zodanig over heeft genomen van de inhoud, dat veel mensen niet eens meer horen wat ze eigenlijk zegt, is dat wel knap, ja. Meesterlijk zelfs. Maar dat is op zich niet kunst te noemen, vind ik.
De manier waarop Tinkebell de sociaal bewogen kwesties aankaart en ze buiten hun context plaatst is wel kunst. Je kunt vertellen dat de mannetjeskuikentjes allemaal ‘doorgedraaid’ worden en dat dat zielig is, maar door ze te koop aan te bieden in een galerie met de mededeling dat de onverkochte kuikens zullen worden gedood, choqueer je.
Je kunt vertellen dat onze projectie van wat mensen in arme landen nodig zouden hebben niet klopt, maar door een gehele IKEA inrichting in een lemen hut in Afrika te plaatsen, laat je wel de discrepantie zien tussen onze goede bedoelingen en andermans behoefte.
Je kunt vertellen dat het niet leuk is om allemaal haatmail te ontvangen maar er een boek over te maken is best creatief. Bovendien begeef je je op de snijlijn van actuele kwesties: mag je zomaar alles zeggen op internet? En kun je dan de zondaars publiekelijk terechtstellen zonder vorm van proces, zoals zij dat doet? Schendt je privacyrechten? Of deden zij dat?
Tinkebell verwierf bekendheid nadat ze als eindexamenproject van de kunstacademie haar terminaal zieke kat Pinkeltje de nek had omgedraaid, gevild en er een handtas van had gemaakt. Dit is op zich niet zo opzienbarend maar de manier waarop ze het proces keer op keer nauwkeurig beschrijft, het als kunst betitelt en er een boek over heeft geschreven is apart.
Tinkebell is het kunstenaarspseudoniem van Katinka Simonse. Bij presentaties krijgen we meestal Tinkebell te zien, in de Opzij van januari 2013 wordt Katinka achter Tinkebell geïnterviewd. In een helder en mooi interview vertelt Katinka dat ze zich slechts als aangever ziet van scrupules. Niet als activiste. Ze draagt geen oplossing aan maar signaleert. Mensen moeten zelf maar weten wat met de dingen te doen die ze laat zien, vind ze.
Dus Tinkebell gebruikt het predikaat kunst om kwesties als dierenmishandeling en ontwikkelingshulp op geheel alternatieve wijze aan te kaarten waardoor toch weer aandacht wordt gegenereerd.
Nog steeds ontbreekt de analyse hoe het toch mogelijk is dat Tinkebell vanuit sociale bewogenheid een heel leger van haatcampagnes over zich af geroepen heeft. Zelf handhaaft ze haar onschuldig imago en zegt dat ze geen idee had dat dit zulke vormen aan zou nemen toen ze het project met Pinkeltje deed. De hoeveelheid hatemails, dreigbrieven en doodsbedreigingen is bizar. Er zijn on-line petities tegen haar (of deze: heftig!), de dierenbescherming heeft haar voor de rechter gedaagd, er zijn Facebook pagina’s met waanzinnige beschrijvingen van wat zij allemaal zou doen. Maar is zij wel zo onschuldig?
Een twaalfjarige jongen laat zich door de misleidende wijze waarop Tinkebell zich presenteert verwarren. Zouden deze haatmailschrijvers dan niet verder komen dan de perceptie van een twaalfjarige?
Faalt Tinkebell in haar overdracht of is het doelbewust zo door haar georkestreerd?
Sophia Anastasia is kunstenaar en schrijft stukjes over scrupules.
