In zijn tweede termijn lijkt President Obama de zaken anders te willen aanpakken in Washington. Hij is er misschien niet in geslaagd maar de afgelopen vier jaar heeft Obama een serieuze poging ondernomen om het partijpolitieke klimaat in Washington te veranderen. Maar na een harde campagne waarin de president succes boekte met een strijdlustige toon, heeft hij deze manier van werken mee terug het Witte Huis in genomen. Zijn keiharde en confronterende opstelling richting de Republikeinen in de discussie rondom het schuldenplafond geeft daar duidelijk blijk van.
Schuldenplafond
Het schuldenplafond is het maximale bedrag dat de Amerikaanse overheid mag lenen. Om bestaande schulden af te lossen, moet het verhoogd worden want volgens het Ministerie van Financiën wordt het plafond bereikt ergens halverwege februari. Meestal verhoogde het Congres het plafond zonder enige controverse. Onder President Ronald Reagan is dat achttien keer gebeurd en onder George W. Bush zeven keer. Maar onder Obama weigerden Republikeinen in het Congres om het schuldenplafond zomaar te verhogen. Onder invloed van de Tea Party eiste een groot deel van de Republikeinen flinke bezuinigingen in ruil voor verhoging van het plafond. Zo gebruikte ze de financiële solvabiliteit van de Amerikaanse overheid als politiek wisselgeld. De consequenties voor de Amerikaanse economie zijn groot. Kredietbeoordelaar Standard & Poor’s heeft de triple A-kreditwaardering verlaagd toen in de zomer van 2011 het schuldenplafond bijna niet werd verhoogd door politiek gesteggel.
Deze keer weigert Obama te onderhandelen. “What I will not do,” zei de president tijdens een persconferentie maandag, “is to have that negotiation with a gun at the head of the American people.” Hij voegde daar aan toe: “If congressional Republicans refuse to pay America’s bills on time, Social Security checks and veterans benefits will be delayed. We might not be able to pay our troops.” Obama presenteert het niet verhogen van het schuldenplafond als een absurd en onverantwoordelijk chantagemiddel
Niet meer onderhandelen
Hiermee kiest Obama voor een geheel andere benadering dan in 2011. De discussie en de insteek van de Republikeinen waren precies hetzelfde maar de opstelling van Obama het tegenovergestelde. De president wilde Republikeinen in het Congres tegemoetkomen en gaf aan open te staan voor bezuinigingen. Dat was een logische stap voor de president toen. Hij had in de campagne van 2008 beloofd om Democraten en Republikeinen dichter bij elkaar te brengen. Een redelijke opstelling past daar natuurlijk goed bij. Maar de onderhandelingen mislukten en daarmee verzwakte de onderhandelingspositie van Obama. De perceptie in de ogen van het publiek was dat het legitiem was voor Republikeinen om iets terug te vragen voor verhoging van het plafond.
Dat laat Obama zich geen tweede keer gebeuren. Nu de president weigert te onderhandelen (en dat via een live op tv uitgezonden persconferentie kenbaar maakt) probeert hij zijn succes te herhalen van de recent doorgevoerde belastingverhoging. Republikeinen moesten Obama daarin tegemoetkomen nadat de president hen ervan had beschuldigd de middeninkomens te gijzelen om belastingverhoging voor rijken te voorkomen. De zogenaamde Bush tax-cuts werden alleen maar voortgezet voor inkomens beneden de $450.000 per jaar. Toen deze discussie ook twee jaar geleden speelde was de perceptie juist andersom: de Democraten zouden de middeninkomens gijzelen om belastingverhoging voor topinkomens te bewerkstelligen. Zonder dat de standpunten van de partijen zijn veranderd, is toch de publieke perceptie ervan omgedraaid.
In zijn tweede termijn, die volgende week officieel begint, hoopt Obama dat vaker te kunnen realiseren. Het succes wat hij met zijn harde retoriek heeft gehad tot dusver is voor hem en zijn adviseurs waarschijnlijk alleen maar een aanmoediging om het door te zetten. Daarmee is “hope and change” definitief van de baan. Maar zoals ook duidelijk is geworden bij de afgelopen verkiezingen, Amerikanen willen vooral een president die dingen voor elkaar krijgt.
Victor Vlam is Amerikakenner en voerde in 2008 en 2012 campagne voor President Obama.
Foto CC: White House
