Beste Chris,
Er zijn momenteel veel problemen bij de NS. Als het sneeuwt loopt het treinverkeer helemaal vast. Nu heeft ook de Fyra problemen. Politici zeggen wel dat ze dit allemaal heel slecht vinden, maar ze doen er niets aan. Wordt het niet tijd dat de politiek ingrijpt?
Klaar met de trein
Beste Klaar met de trein,
De NS is een Naamloze Vennootschap, die volledig in handen is van de staat. In gewone mensentaal: de overheid is eigenaar, maar de NS is een zelfstandig bedrijf en bepaalt tot op zekere hoogte haar eigen beleid. De NS wordt niet geleid door de minister, maar door een eigen directie. De overheid is de enige aandeelhouder en dus heeft zij het laatste woord, maar op dagelijkse basis gaat de directie over de NS en niet de minister.
Het is niet makkelijk te zeggen of de NS naar de wensen van de minister moet luisteren. Aan de ene kant wel, want de overheid is de enige aandeelhouder, maar aan de andere kant niet omdat de NS zelfstandig opereert. Er bestaan uitgebreide afspraken tussen de NS en de overheid aan welke eisen de NS moet voldoen. Ook voor Fyra heeft NS HiSpeed – een BV die grotendeels van de NS is – afspraken met de overheid. Zolang de NS zich houdt aan deze afspraken, bemoeit de minister zich er in de regel niet mee.
De minister krijgt vooral een rol als de NS de afspraken schendt. Stel dat dit het geval is bij de ‘winterdienstregeling’. De minister kan dan in theorie ingrijpen door de directie naar huis te sturen of daarmee te dreigen. De vraag is of dat echt zinvol is. Als er technische redenen zijn om minder treinen te laten rijden, zou een andere directie dezelfde beslissing genomen hebben. Bovendien rijden de treinen met een nieuwe directie niet meteen beter.
Voor Fyra geldt dit ook. Fyra voldoet zeker niet aan wat is afgesproken, maar de NS kan er op dit moment weinig aan doen. Er zijn blijkbaar verkeerde treinen aangeschaft. De woede hierover is terecht, maar het is nu te laat. De directie die destijds de treinen bestelde is allang weg en dus kan de huidige directie er alleen het beste van maken. De minister kan erop aandringen dat de directie maatregelen neemt, maar die hebben niet meteen effect.
De NS moet al met al wel luisteren naar de minister, maar de minister kan alleen forse maatregelen nemen zoals het vervangen van de directie. Dit is een vergaande stap die niet snel gezet zal worden. In de meeste gevallen moet de NS problemen zelf oplossen. Dus als u politici over de NS hoort spreken, moet u dat met een flinke korrel zout nemen. De NS-directie is niet in dienst van de Tweede Kamer en staat op afstand van de minister.
Tweede Kamerleden vertegenwoordigen het Nederlandse volk, en zij kunnen de regering ter verantwoording roepen bij allerlei problemen. Dit moet de burger de indruk moet geven dat de Tweede Kamer bovenop de problemen zit. De minister gaat daar dan serieus op in omdat de Tweede Kamer de baas is. Maar de politiek kan zich niet met iedere NS-kwestie bemoeien. Dat is juist om die reden ook zo besloten: het treinverkeer wordt er niet beter van als politici wekelijks over treinvertragingen discussiëren.
Chris Aalberts beantwoordt wekelijks op vrijdagochtend een vraag over politiek. Heeft u ook een vraag over politiek? Mail hem naar [email protected].
