Iedereen voelt zich weleens ronduit kut. Wat doet de gemiddelde vrouw van 45 die het even niet meer ziet zitten? Wanneer ze niet in het Gooi woont en naar dokter Rossi rent voor een goed gesprek, voldoet een bezoek aan de plaatselijke boekhandel. Eenmaal bij het enorme aanbod zelfhulpboeken aangekomen, kiest ze een boek dat precies bij haar probleem past, leest het binnen een dag uit en het probleem is opgelost. Voor iedereen die zijn problemen best met een boek op wil lossen, maar weigert gezien te worden bij het schap van de zelfhulpboeken schreef The Guardian journalist Oliver Burkeman het boek Tegengif: Geluk voor mensen die een hekel hebben aan positief denken.
Als schrijver van de psychologiecolumn voor The Guardian vlogen de positieve mantra’s en zelfhulpboeken Burkeman om de oren. Hij vond het tijd om tegenwicht te bieden. “Niet al deze zelfhulpboeken waren vreselijk, maar ze waren wel allemaal vreselijk op hetzelfde thema gericht: positief denken. Persoonlijk denk ik niet dat dat de sleutel tot geluk is, dus zocht ik verder.”
Resultaat van dit gedachtespinsel is een boek met verrassingen. Terwijl verschillende dagboekfragmenten elkaar afwisselen over bijvoorbeeld mediteren in de Amerikaanse bossen en een bezoek aan de sloppenwijken van Nairobi, wordt door Burkeman op spottende wijze afgerekend met alles wat volgens zogenoemde zelfhulpboeken tot geluk zou leiden. Doelen stellen in je leven? Doe maar niet teveel. Slechts focussen op het positieve? In de prullenbak ermee. Het woord ‘onmogelijk’ uit je leven proberen te bannen? Een heel slecht plan, zo stelt Burkeman. Niet alleen wordt er besproken wat er volgens hem niet klopt, er wordt tegelijkertijd een passend alternatief geboden aan de lezer die zich steeds meer begint af te vragen hoe hij dan in hemelsnaam wél gelukkig moet worden. Probeer voor de grap eens het pad van de stoïcijnse kunst of het loslaten van de Boeddhisten. Burkeman stelt zich op als proefkonijn, om de lezer vervolgens zelf de keuze te laten wat volgens hem het beste is.
“Door al deze dingen te doen ontdekte ik dat het niet per se nodig is je gedachten en emoties te veranderen om gelukkig te zijn, je moet alleen een andere relatie met ze opbouwen. Ikzelf ben bijvoorbeeld een twijfelaar, maar ontdekte door het schrijven van dit boek dat ik niet zozeer zin hoef te hebben om te gaan schrijven omdat het moet; ik moet gewoon in actie komen. Dit is compleet in strijd met zelfhulpboeken die veelal voorschrijven dat je niets hoeft te doen wat je niet wilt.”
Niet alleen is Burkeman sceptisch over verschillende zelfhulpboeken, –“niet allemaal hoor!”- ook het begrip geluk komt uitgebreid kritisch aan bod. Want was is geluk nou eigenlijk? Burkeman: “Als ik heel eerlijk ben, denk ik dat geluk simpelweg een woord is dat verwijst naar iets wat onbekend is. Wij mensen willen graag labeltjes op alles plakken, geluk is simpelweg een label geworden. Wat het betekent weet niemand.” Toch staat Burkeman logischerwijs niet helemaal negatief tegenover geluk. En gelukkig maar, want naast dat het bijzonder ironisch zou zijn geweest, was dit boek er nooit gekomen met zo’n instelling. “Ik denk dat geluk vooral te maken heeft met realistisch zijn en zowel de lows als de highs in het leven kennen. Hechte sociale banden, ambitieuze resultaten op werk en andere hoogtepunten in het leven betekenen niets wanneer er geen dieptepunten tegenover staat.” Maar, zoals het spreukenboek vol wijze dingen omschrijft: Geluk zit ‘m in de kleine dingen. En ook deze kent Burkeman. “Tijd doorbrengen met m’n vrienden, wandelen in de natuur en een goed biertje zorgen voor mij voor direct geluk zonder al te veel inspanning.”
Aan de hand van vragen en voorbeelden uit zijn eigen leven houdt Burkeman de lezer bij de les. Het mag dan geen zelfhulpboek zijn, de bedoeling is wel dat je er iets van opsteekt. Wat dat betreft kan dit boek dan ook gezien worden als een boek dat zich naast zelfhulpboeken plaatst, in plaats van erboven. Burkeman heeft er zelfs geen problemen mee als mensen denken dat zijn boek een zelfhulpboek is. “Ik denk niet dat er iets mis is met het basisprincipe van een zelfhulpboek. Iedereen is op zoek naar antwoorden in zijn leven, dus het is logisch dat dit soort boeken het goed doen.”
Antwoorden zijn niet zozeer wat dit boek verschaft, maar het laat je nadenken over andere levenswijzen waar je waarschijnlijk nog nooit van gehoord hebt. Dus zit je er nou echt helemaal doorheen en heb je geen idee meer hoe je jezelf moet redden? Burkeman biedt een helpende hand. Hij schrijft je niet precies voor wat je moet doen, maar geeft je alternatieven om op zoek te gaan naar je eigen geluk.
Al met al heeft het boek wat weg van een gemiddeld hoorcollege. Op sommige punten is het wat lang van stof, maar wanneer je het uit hebt, heb je wel degelijk wat geleerd.
