Het huidige kabinet Rutte-Asscher mag in de Tweede Kamer wel een comfortabele meerderheid hebben; in de Eerste Kamer komen ze stevig te kort. Gevolg daarvan is dat VVD en PvdA voor al hun standpunten meerderheden moeten zoeken. Het aloude en beproefde poldermodel uit de jaren ’90 van de vorige eeuw komt dan om de hoek kijken.
Omdat PVV en SP vrijwel overal tegen zijn, worden de merkwaardigste combinaties gevormd om de standpunten alsnog binnen te halen. Opvallend is de rol van het CDA; de partij die voor de tweede keer in twintig jaar buitenspel is gezet door de kiezer. En niet geheel onterecht; de christendemocraten missen een aansprekende leider, helder beleid en komen ook nog eens schromelijk tekort als ze zich willen profileren. Het CDA overkomt nu, wat de PvdA tijdens Rutte-Wilders I overkwam: niemand weet nog echt waar het CDA voor staat.
Nu Rutte-Asscher in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft, ruiken de christendemocraten echter hun kans. Om de woningmarkt op gang te krijgen hebben VVD en PvdA een plan in elkaar gesleuteld, dat in de Tweede Kamer wel op een meerderheid kan rekenen, maar in de Eerste Kamer moet steun worden gezocht bij de oppositie. Logische partner leek het CDA; die zijn het vrijwel altijd en overal met iedereen eens. Als ze maar kunnen regeren. Bovendien heeft het CDA bijna letterlijk in haar eigen partijprogramma staan, wat dit kabinet ook wilde.
VVD-minister van Volkshuisvesting Stef Blok verslikte zich daarin; het CDA ging eisen stellen aan het plan. Zo eisten de christendemocraten dat het woonplan werd aangepast ten faveure van de bouwondernemers. Ook de verplichte aflossing van de hypotheek moest van het CDA van de baan. Bij het CDA waren ze blijkbaar even vergeten dat het niet kunnen aflossen van hypotheken het begin van de huidige wereldwijde economische ellende was. Oeps…
Tegelijkertijd met de wensen om de bouwondernemers te steunen kwam deze week echter het nieuws naar buiten, dat bij branchevereniging Bouwend Nederland CDA’er Eelco Brinkman plaats maakte voor eveneens CDA’er Maxime Verhagen. De bouwondernemers zochten dus hun heil bij het CDA. Dat moet een pijnlijk moment zijn geweest voor de christendemocraten. Het werd ineens pijnlijk duidelijk dat ze zich voor het karretje lieten spannen door de bouwondernemers. Auw!
Het CDA hield echter voet bij stuk en het overleg mislukte. Geen steun van het CDA. Het CDA stond buitenspel. Daarna werd door Blok steun gezocht bij de merkwaardige combinatie D66, SGP en ChristenUnie. Vooral de SGP was een merkwaardige deelnemer; met hun conservatisme zou je hen niet direct associëren met modernisering van de woningmarkt. Opvallend genoeg ontbrak GroenLinks, naar eigen zeggen toch een progressieve partij.
Grote verliezers zijn PVV en SP; omdat ze met hun conservatieve houding overal tegen zijn. Met overal tegen stemmen zet je het land alleen maar in de achteruit, en kruip je niet uit het dal. PVV en opvallend genoeg ook SP hebben zich deze week belachelijk gemaakt; in de toekomst wordt het erg lastig hen bij enige besluitvorming te betrekken. Het geeft het verval van de PVV aan.
Heeft het CDA zijn hand overspeeld? Ze hebben immers hoog van de toren geblazen en kwamen vervolgens met lege handen thuis. Sterker nog: de merkwaardige combinatie ChristenUnie/SGP/D66 streek met de eer en het CDA stond buitenspel. Het CDA; dat altijd meedeed om de hoofdprijzen. Het behoorde tot de Grote Drie van Nederland: CDA, VVD en PvdA. Ze wisselden dertig jaar lang stuivertje. Nu lijken de christendemocraten uitgespeeld.
Niet alleen hebben de christendemocraten last van de ontkerkelijking in Nederland, of speelt het geloof nauwelijks nog een rol in de politiek. Het CDA ontbreekt het ook aan een echte leider, die energie en kracht heeft en bovendien uitstraling. Het ontbreekt het CDA een tactiek en strategie. De sluwe vos Maxime Verhagen, de strateeg Jack de Vries en de slimme Piet Hein Donner. Sybrand van Haersma Buma zou een prima burgemeester zijn voor een middelgrote stad, maar als politiek leider slaat hij een pleefiguur vergeleken bij kanonnen als Samsom, Roemer, Wilders en zelfs Rutte. Er zit geen talent in het huidige CDA; geen van de huidige twaalf Kamerleden springt er echt uit. Blinkt uit in kennis, energie of zelfvertrouwen.
Het CDA heeft met meeste last van het huidige kabinet, waar een linkse en een rechtse partij in zitten. Het CDA was altijd de gulden middenweg. Stemde vroeger je CDA, dan behoorde je niet tot de rechtse rijke elite van de VVD, maar ook niet tot de geitenharen wollen sokken van de PvdA. Dat is voorbij. Er is helemaal niets meer over van wat het ooit was; in twee verkiezingen duikelden de christendemocraten van 45 naar 12 zetels en het einde lijkt nog niet in zicht.
In dat perspectief is de opstelling van het CDA in dit woonakkoord begrijpelijk. Ze moeten op eieren lopen. Liever niet meedoen met impopulaire maatregelen en de anderen laten bloeden, dan zelf de verantwoordelijkheid willen nemen en vervolgens van de koude kermis thuis komen, zoals bij GroenLinks is gebeurd. Het CDA voegt zich daarmee bij partijen met een twijfelachtige reputatie als PVV en SP; wel roepen, maar als het op verantwoordelijkheid nemen aankomt, geven ze niet thuis.
Het CDA, dat decennia lang meespeelde in de Champions League van de vaderlandse politiek, zal hierdoor in de toekomst vaker aan de zijlijn staan. Met 12 zetels in de Kamer kunnen ze zich geen misstappen meer permitteren. Die vrijheid hebben ze niet meer. Ze kunnen het zich gewoonweg niet meer veroorloven. Net als de PVV doet het CDA eerst mee aan onderhandelingen en maakt op deze manier in de media duidelijk wat ze wil. Daarna trekken ze zich plotseling terug. In politiek jargon heet dit profileren; bij het CDA heet dat herbronnen. Maar het is gewoon totale armoede.
De onrust binnen het CDA wordt er niet minder op, zo vlak vóór de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014. Zoals het er nu naar uit ziet, zullen enkele tientallen CDA-burgemeesters, honderden CDA-wethouders en enkele duizenden CDA-raadsleden moeten uitzien naar een andere baan, of zich aansluiten bij een samenwerkingsverband met bijvoorbeeld VVD of lokale stadspartijen, die vaak ook nog eens zijn voortgekomen uit datzelfde CDA.
Als we GroenLinks als voorbeeld mogen nemen, is dit een tactiek die schijnbaar werkt. GroenLinks zit in tal van gemeenten in samenwerkingsverbanden met de PvdA, of is opgegaan in een lokaal initiatief. Waar GroenLinks in het college van Burgemeester & Wethouders zit, zit de PvdA er vaak ook. Ze houden elkaar in evenwicht. Die toekomst staat het CDA ook te wachten. Het lijkt een schrikbeeld voor wat nog niet zo gek lang geleden de grootste partij van Nederland was, maar het is voor het CDA waarschijnlijk de enige manier om te overleven.
