Menig thrillerliefhebber zit iedere week op zondagavond aan de buis gekluisterd: Bellicher:Cel is een groot succes van de VPRO. In de serie wordt Michael Bellicher beschuldigd van ernstige misdrijven die hij niet gepleegd heeft. Na wat onderzoek op zijn laptop blijkt dat zijn identiteit via internet gestolen is en dat daar inmiddels heel wat mee is gebeurd. Afgelopen maandag hield de VPRO een discussieavond om mensen te laten zien dat dit soort dingen niet alleen op tv gebeuren, maar dat iedereen ineens het slachtoffer kan worden van een dergelijke identiteitsdiefstal.
De serie Bellicher is gebaseerd op boeken van Gouden Strop winnaar Charles den Tex. “Ik zag in het nieuws steeds meer berichten langskomen over gegevens die ‘verdwenen’ waren. Maar dat soort zaken kunnen natuurlijk niet zomaar verdwijnen, die worden door hackers uit het systeem gehaald. Het is een perfect onderwerp voor een boek, omdat het actueel is en mensen er nog niet zoveel van weten,” zo vertelt Den Tex tegen de vrouw die de vier gasten van de avond op bijzonder slechte wijze ondervraagd.
Naast de schrijver van de boeken is ook Landelijk officier van justitie cybercrime Lodewijk van Zwieten aanwezig. Samen met zijn team van 120 mensen jaagt hij dagelijks op de grootste internationale bendes die op het internet strafbare feiten plegen. Van Zwieten deed tijdens zijn zoektocht een opmerkelijke ontdekking: “Misbruik van identiteiten en het stelen van gegevens komt vaker voor tussen burgers onderling en burgers en bedrijven dan tussen de overheid en burgers. Probleem is alleen dat de schade veel groter is wanneer gegevens bij de overheid gestolen worden.”
De beschuldigende vinger waarmee de interviewster naar de overheid wijst, vindt hij dan ook niet helemaal terecht. “Er zijn op het hele wereldwijde web zo’n 10.000 plaatsen waar persoonsgegevens opgeslagen zijn. Voor een deel beslaat dat informatie die door de overheid elektronisch wordt opgeslagen, maar voor een heel groot deel zijn burgers zelf ook verantwoordelijk voor deze gegevens op bijvoorbeeld Facebook, Twitter en alle andere websites waar je persoonsgegevens invult op het internet.” Mede daarom denkt van Zwieten dat het probleem niet op te lossen is door harder te straffen. “Het is een probleem waar we samen als maatschappij aan moeten werken. Justitie kan dit niet alleen af.”
“Ja hoor, ik ben echt niet zo stom dat ik allerlei gegevens op internet zet over mezelf” hoor ik jou als lezer nu denken. Uit het volgende filmpje blijkt toch dat er meer van jezelf te vinden is op internet dat je soms lief is.
En wat dacht je bijvoorbeeld van het boeken van een vliegticket, het bestellen van eten via een website of het afsluiten van een telefoonabonnement. Allemaal sites waar je je gegevens invult. Het bedrijf zelf garandeert de gegevens uitsluitend voor deze aankoop te gebruiken, maar de gegevens worden wel opgeslagen. Op het moment dat een hacker het netwerk binnendringt en er met jouw gegevens vandoor gaat om die te verkopen aan iemand die illegale plannen heeft, dan blijft er van die garantie van een bedrijf weinig over. Of zoals Charles den Tex het verwoord: “Veiligheidsgaranties zijn een wassen neus, omdat het simpelweg niet gegarandeerd kan worden in een digitale wereld.”
Maar hoe vaak dit soort gevallen nou eigenlijk voorkomen is moeilijk uit te drukken in getallen. Natuurlijk zijn er
gegevens over hoe veilig burgers zich voelen op het internet (nu een stuk minder veilig dan in 2010) en over hoeveel paspoorten er in 2012 als vermist opgegeven worden. Terwijl de interviewster de grootste conclusies ophangt aan het feit dat dat er in 2012 280.000 waren, denk ik vooral aan die ene keer dat ik m’n paspoort nergens meer kon vinden en hem ook als vermist op moest laten geven voordat ik een nieuwe aan kon vragen.
Cijfers over geld zijn wat makkelijker te geven: het merendeel van de slachtoffers heeft financiële schade, in Nederland was dit 1 miljard euro schade tussen 2007 en 2011. Dit zal de komende jaren alleen maar meer oplopen, zo blijkt uit onderzoek van Price Waterhouse Coopers uit 2011.
Dat het onderdeel cybercrime zoveel aandacht en financiële middelen krijgt, lijkt vooral een goede zaak. Jaarlijks wordt er wereldwijd naar schatting 35 miljard besteed aan cyberveiligheid, wat volgens Van Zwieten meer dan nodig is. “Het is een probleem dat op te lossen is, maar daar hebben we genoeg financiële middelen voor nodig en een heleboel tijd.” Recht daar tegenover staat de mening van professor Michel van Eeten, die vindt er dat er teveel aandacht voor dit onderwerp is. “Het lijkt tegenwoordig wel of er meer aandacht is voor cybercrime dan voor gewone criminaliteit, waar echte doden bij vallen.”
Hoeveel aandacht er ook aan de zaak besteed wordt, de kennis is nog heel beperkt. Concrete cijfers zijn er niet over hoe vaak dit soort identiteitsdiefstallen voorkomen, de kennis van de interviewster is ver onder de maat waardoor er geregeld rare situaties ontstaan tussen haar en de ondervraagden en de informatie die wel tijdens deze avond verspreid wordt reikt niet verder dan algemene kennis; Bij de tips aan het eind van de avond staan dingen als ‘kies een goed wachtwoord’, ‘wees voorzichtig met je persoonlijke gegevens’ en ‘ververs je wachtwoord regelmatig’. Aangezien het publiek van deze avond vooral uit de ICT branche komt, zijn er veel mensen die de zaal vroegtijdig verlaten. Hoeveel geld en aandacht er ook is voor deze zaak, identiteitsfraude blijft voorlopig een groot raadsel.
