Beste Chris,
We horen de laatste tijd heel vaak over de Eerste Kamer. Ik volg de politiek al langer, maar ik kan me niet herinneren dat er vroeger zoveel gedoe was over de vraag of plannen van het kabinet ook in de Eerste Kamer een meerderheid halen. Deze week was er ook weer gedoe over het woonakkoord. De PvdA deed lastig. Hoe kan het toch dat de Eerste Kamer opeens zo prominent in het nieuws komt?
Eerste Kamer-volger.
Beste Eerste Kamer-volger,
In de Eerste Kamer gaat het minder over de waan van de dag dan in de Tweede Kamer en dus kan men er in relatieve rust wetten opnieuw overwegen. De kwaliteit van de wetgeving was in de Eerste Kamer altijd het meest belangrijk. Zijn wetten wel uitvoerbaar en hoe verhouden ze zich tot internationale verdragen? Voor de burger was dit werk altijd onzichtbaar. Dat gaf niets omdat alle voorstellen inhoudelijk al in de Tweede Kamer waren besproken voordat ze naar de Senaat gingen. De Eerste Kamer stelde zich terughoudend op, al hoefde ze dat formeel niet te doen.
De Eerste Kamer wordt gekozen door de Provinciale Statenleden. De Provinciale Staten worden op een ander moment gekozen dan de Tweede Kamer en dus is de samenstelling van de Eerste Kamer anders dan de Tweede Kamer. Vroeger was dit geen probleem, omdat er toen relatief stabiele politieke verhoudingen waren en een coalitie dus meestal zowel voor als na de verkiezingen een meerderheid had.
Momenteel zijn de politieke verhoudingen verre van stabiel. Eerst zeiden burgers massaal in de peilingen dat ze SP zouden gaan stemmen. Toen zagen ze Diederik Samsom op televisie en stemden ze toch PvdA, en in de huidige peilingen lijken velen van hen inmiddels weer overgestapt naar 50Plus. Met zulke wisselende verhoudingen is de kans groot dat na nieuwe verkiezingen de partijpolitieke verhoudingen sterk veranderen. Dat betekent dat een kabinet met een meerderheid in de Tweede Kamer regelmatig geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer, en andersom.
In vroeger tijden keek de Eerste Kamer niet zozeer naar de partijpolitieke kleur van politieke voorstellen en dus was het minder belangrijk of een kabinet de meerderheid had. De politieke inhoud is echter een grotere rol gaan spelen bij de vraag of wetgeving wordt goedgekeurd. En zo krijgt de Eerste Kamer dus een rol die ze nooit had: die van belangrijke politieke arena in Den Haag die uitgebreid in de media komt.
Dit is een zelfversterkend proces. Partijen hebben geen vaste achterban meer, kunnen die achterban gemakkelijk verliezen en moeten dus scoren om burgers te laten zien dat ze goed werk verzetten. Partijen kunnen het zich niet veroorloven hun macht in de Eerste Kamer niet volledig te benutten. Je kunt niet meer als Eerste Kamerlid voor een wet stemmen waar je het inhoudelijk mee oneens bent, maar die kwalitatief wel goed in elkaar zit.
Is hier iets op tegen? Tot op zekere hoogte niet, want de Eerste Kamer mag dit gewoon doen. Wel moet de Eerste Kamer zich afvragen of het goed is een doublure van de Tweede Kamer te worden. Dit vergroot namelijk de kans velen binnenkort concluderen dat de Eerste Kamer totaal overbodig is. Als de Eerste Kamer zich alleen met wetgevingskwaliteit zou bezighouden, zou men die conclusie minder snel trekken.
Chris Aalberts beantwoordt elke vrijdagochtend een vraag over politiek. Heeft u ook een vraag? Mail hem naar [email protected] en u krijgt antwoord. Beeld afkomstig van Rijksvoorlichtingsdienst.
