Lees hier deel één.
Les twee: bioscoopexploitanten bleven geloven in hun product en bouwden de intrinsieke eigenschappen daarvan verder uit. De bioscoop als een magisch en romantisch toverkasteel, voor zowel cinefielen als voor mensen die ‘gewoon’ een avondje uit willen. Dat is al ruim honderd jaar een constante, ondanks de digitalisering.
De parallellen met de boekenwereld zijn evident. Het gedrukte boek heeft zijn monopolypositie weliswaar langer vast kunnen houden dan het projectiescherm, wat uiteraard een groter verzet tegen veranderingen betekent, maar de uitdaging is dezelfde: succesvol diversifiëren. Het verzet is inderdaad behoorlijk groot: bij boekhandelaren, bij uitgevers, bij schrijvers en ook bij de lezers. Het in opdracht van de CPNB geschreven oubollige Boekenweekgeschenk van Kees van Kooten leest als een aanklacht tegen de digitalisering.
Uitgevers kiezen er nog altijd voor om het E-book hoofdzakelijk (en halfslachtig) via de reguliere boekhandel te distribueren. (Voor de duidelijkheid: daar horen Bol.com en aanverwante digitale winkels bij.) Een onverstandige keuze, want een E-book verschilt wezenlijk van een fysiek boek. De weerstand van boekhandelaren is dan ook (deels) terecht. Waarom zouden ze hun product laten besmetten door een digitaal bestand dat kwetsbaar is voor piraterij op internet? Laat boekwinkels doen waar ze al eeuwen goed in zijn: de beleving van het fysieke boek laden en daarover leesadviezen geven.
Door te kiezen voor één centraal distributiekanaal, krijgt het E-book voorlopig geen kans en verliezen boekwinkels hun kracht en professionaliteit. Bovendien moet het E-book op deze manier concurreren met het verdienmodel van het fysieke boek: 40-50% van de verkoopprijs blijf bij de winkel ‘hangen’ (de auteur krijgt 10%). Dat wordt natuurlijk nooit een succes, en het E-book blijft op die manier veel te duur.
Onlangs sprak ik Maarten Asscher tijdens een door mijn uitgever georganiseerde lezing over onder meer het E-book. De directeur van boekhandel Athenaeum gaf aan dat hij per se digitale boeken wil blijven verkopen: ‘zo kunnen we als boekhandel een vinger aan de pols houden’. In mijn ogen een te defensieve en behoorlijk halfbakken houding. Het E-book verdient een meer krachtige benadering.
Net als de filmindustrie kan de boekenwereld een diversificatie prima aan. Een iTunes voor digitale boeken zou een denkrichting kunnen zijn, via internet, ver weg van de boekhandel.
Het zal altijd een sensatie blijven om papier te voelen, te ruiken, de magie van de kaft te ervaren; de lezer heeft iets speciaals in handen, het fysieke boek als amulet tegen de oppervlakkige haast, een middel tot introspectie, noem maar op. Die beleving komt tot uitdrukking in het prijsverschil. Ter vergelijking: on demand kun je een film voor 2 of 3 euro zien, in de bioscoop betaal je 10 euro. De klant heeft het ervoor over.
Natuurlijk zijn er ook parallellen te trekken met de muziekindustrie. Zo verkoopt een platenwinkel om voor de hand liggende redenen geen digitale bestanden. Toch zullen zij het uiteindelijk niet redden, zowel het vinyl als de cd hebben als informatiedrager hun beperkingen: de geringe speelduur. Het fysieke boek kent die begrenzing niet; de Bijbel en de Koran kunnen desgewenst samen in één band verschijnen – en als .pdf of .exe-bestand natuurlijk.
A.H.J. Dautzenberg is schrijver en econoom. Zijn boeken verschijnen bij Atlas-Contact. Onlangs verscheen ‘Rafelranden van de moraal, een pamflet tegen de Nieuwe Braafheid’.
