De voormalige Aartsbisschop Christomos I noemde haar ‘mijn Monade.’ Nu is ze ‘gelukkige Monada’ – een spirituele eenheid. Haar naam: Tasoula Hadjitofi. Ze is, naar analogie van de Monadologie van Gottfried Wilhelm Leibnitz, een soort ‘altijddurende levendige spiegel van het universum.’
Ze houdt menigeen een spiegel voor. Zowel gisteren als vandaag. Met veel moed en grote vastberadenheid. Ze drong op eigen houtje als een soort paard van Troje de vaak dubieuze wereld van de illegale kunsthandel binnen, met als doel om kunstschatten die in 1974 uit haar vaderland Cyprus waren gestolen, van de criminele kunsthandelaren en –helers terug te halen naar haar land en hun netwerken bloot te leggen. Nu heeft ‘Monada’ Tasoula Hadjitofi haar doel bereikt.
Want het Oberlandesgericht van München besloot eind maart, dat de Cyprioten vele kunstschatten terugkrijgen die in de jaren ’70 door dieven werden gestolen, toen Turkije het noordoostelijke deel van het eiland bezette. Die liggen sinds 1997 in de Asservatenkammer in München.
Zo valt er dezer dagen ook positief nieuws te melden over Cyprus dat door de eurocrisis momenteel zwaar wordt getroffen. Het zal de verhouding tussen Nederland, Cyprus en Duitsland ten goede komen.
Want een gedeelte van de na de bezetting door Turkije van Noord-Cyprus gestolen kunstschatten ligt sinds 1997 opgeslagen in het bewijsmiddelendepot van het gerecht in München. Ze werden mogelijk door de in München wonende Turkse kunsthandelaar Aydin Dikmen en zijn handlangers midden jaren ’70 uit Cypriotische kloosters en kerken gestolen.
Dikmen werd door door de rechtbank in 1997 in München ertoe veroordeeeld, en onlangs in hoger beroep weer, de in het huis van Dikmen inbeslaggenomen kunstschatten aan Cyprus terug te geven. Onder de kunstschatten bevinden zich meesterwerken, waaronder bijvoorbeeld ook de vroegbyzantijnse icoon van de apostel Thomas. Die is op de kunstmarkt miljoenen waard.
ThePostOnline sprak met de ‘gelukkige Monada’ uit Cyprus.
Mevrouw Hadjitofi, bent u er blij mee, dat een groot gedeelte, namelijk 173 van de in totaal 233 Cypriotische kunstschatten die in de Asservatenkammer van de rechtbank in München liggen nu eindelijk worden teruggegeven?
“Uiteraard. Maar ik bekijk het vonnis met gemengde gevoelens. Met vreugde, omdat de kunstschatten nu teruggaan naar mijn vaderland, met verdriet, omdat we al sinds 1997 daarop hebben moeten wachten en we veel proceskosten moesten maken om de kunstschatten terug te krijgen. De reden dat de Aartsbisschop en ik met de Duitse politie samenwerkten was juist om die kosten en de onzekerheid omtrent de teruggave van de kunstschatten te vermijden.”
Had u dit vonnis verwacht?
“Ik had inderdaad verwacht dat het door de heer Dikmen in september 2010 ingestelde hoger beroep verworpen werd. Ik hoop dat dit ‘geval Cyprus’ als een precedent voor het internationale recht kan gaan dienen omdat het toont hoe men gestolen cultureel erfgoed kan terugkrijgen. Want volgens het huidige volkenrecht is het zeer moeilijk om gestolen of geheelde nationale cultuurschatten via processen aan de rechtmatige eigenaar terugbezorgd te krijgen.”
Wanneer zullen de iconen en andere kunstschatten volgens u weer terug zijn in Cyprus?
“Het vonnis maakt het mogelijk dat kunstexperts de overige circa 200 kunstwerken die bij de Beierse poltie liggen opgeslagen nu kunnen gaan beoordelen. Daarna blijven er twee mogelijkheden open. Ofwel de 173 kunstschatten die nu aan ons zijn toegewezen worden onmiddellijk teruggebracht naar Cyprus. Ofwel we wachten eerst nog het oordeel af over de resterende kunstwerken In ieder geval is het nu reeds gevelde vonnis niet meer voor hoger beroep vatbaar.”
Welke rol speelde de Nederlander Michel van Rijn in de hele zaak?
“Van Rijn is een omstreden kunsthandelaar. Hij heeft veel uit Cyprus gestolen kunstwerken verhandeld. Hij was een handelspartner van Dikmen. Wij Cyprioten moesten één van deze handelaren van ons als ‘undercover-agent’ voor ons innemen, om de dieven te ontmaskeren. Het was een win-win-situatie voor ons en voor Van Rijn, omdat hij met de Duitse politie samenwerkte en daarvoor in ruil immuniteit voor starfvervolging kreeg.
“Ikzelf handelde destijds in opdracht van de toenmalige Aartbisschop van Cyprus, die ervoor zorgde dat de samenwerking tussen Duitsland, Cyprus en Van Rijn goed verliep.”
En de rol van Aydin Dikmen?
“Ik zat nooit direct achter Dikmen of Van Rijn aan. Ik wilde maar één ding: de gestolen kunstschatten terugbrengen naar Cyprus. Als vluchteling uit Famagusta heb ik nog steeds zeer nauwe banden met mijn vaderland.”
Kunt u uw rol in deze internationale kunstroofaffaire nog iets verder omschrijven?
“Ik heb al sinds de jaren 80 tegen de illegale kunsthandel met gestolen kunstschatten uit Cyprus gevochten. Ik heb ertoe bijgedragen dat de zaak ‘Kanakaria’ in Indianapolis (USA) werd opgehelderd. Ik heb talloze rechtszaken in Rotterdam, in Japan, in Groot-Brittannië, in Griekenland, in Duitsland aangespannen. In 1997 werd mij duidelijk dat het zeer onzeker is of we alle op Cyrpus gestolen kusntwerken ooit langs legale weg kunnen terugkrijgen.
“Ik stelde voor om in Cyrpus op televisie een donoractie te starten om geld in te zamelen voor het terugkopen van gestolen kunst. Daarop heeft Van Rijn met mij contact opgenomen en aangeboden om ‘tegen betaling’ behulpzaam te zijn bij deze actie. Toen hebben de Aartsbisschop en ik besloten om met hem samen te werken teneinde de illegale kunsthandelaren te ontmaskeren. Met de hulp van goede advocaten over de hele wereld is dat gelukt. Het was niet zonder gevaar, want de grens tussen legaal en illegaal is soms nogal onduidelijk in deze branche en men kan de helers slechts moeilijk op het spoor komen.”
Cyprus zucht onder de financiële crisis. De landen van de eurozone moeten uw land met miljarden ondersteunen om het van het bankroet te redden. Er is nu een ‘deal’ tussen de EU, het IMF, de ECB en Cyprus. Wat vindt u daarvan?
“De situatie stemt treurig en ik leef intens mee met mijn landgenoten. Ik ben geen financieel expert. Enerzijds moet men een wijs besluit nemen, anderzijds gaat het erom dat besluit op een goede manier aan de burgers van Cyrpus duidelijk te maken. Ik hoop dat uit de gemaakte fouten lering wordt getrokken.”
Dit artikel is vertaald uit het Duits en werd eerder gepubliceerd op ThePostOnline.de.
