Nederland voorjaar 2013: een verbrokkeld politiek landschap, onzekere burgers, weifelende leiders. Vooral de laatste twee fungeren als communicerende vaten. Met als resultaat een sociaal akkoord waar de angst voor de burger vanaf druipt: in ruil voor flinterdunne hervormingen wordt de begrotingsdiscipline losgelaten. Dit om de al onzekere burger niet nog verder voor het hoofd te stoten. Dan zou deze wel eens kunnen besluiten ondanks de lage rente zijn spaarcentjes onaangeroerd op de spaarrekening te laten staan in plaats van deze uit te geven, waar het kabinet zo op hoopt.
De komende decennia moeten veel rekeningen worden afbetaald. Oude rekeningen als gevolg van jaren van Keynesiaans beleid. En nieuwe van de economische crisis van na 2008; rekeningen die de laatste jaren letterlijk zijn afgekocht door weer bij te lenen.
Aan de beurs is dit alles niet af te lezen; na een dieptepunt van de AEX-index eind 2008 tot onder de 200 punten circuleert de laatste 3 jaar de index rond de 310, met afgelopen twaalf maanden een stijging naar 350. Toegegeven, dat is nog ver verwijderd van de waarden van boven de 500 punten uit 2007, maar staat Nederland er zoveel beter voor dan in bv 2009 toen de index onder de 300 lag?
De index voor producenten- en consumentenvertrouwen zijn wellicht betere indicatoren. Deze is voor de eerste negatief maar stabiel; het vertrouwen van consumenten staat er slechter voor: negatief, tendens dalend.
Zoals altijd rijst in zulke situaties de vraag: waar wordt de rekening neergelegd? Veel burgers in Nederland zijn niet meer gewend de broekriem aan halen. Na decennia van groei, mede ontstaan door de afgelopen halve eeuw bijna elk jaar te lenen, denkt menigeen dat de bomen nog steeds tot in de hemel groeien, of in ieder geval tot ergens halverwege. En velen zijn van mening dat de schuld van de huidige crisis vooral ligt bij falende bankiers, ‘onverantwoordelijke graaiers’ die de crisis over ons af hebben geroepen. Er is te weinig besef dat veel structurele oorzaken zorgen voor de huidige problemen; te hoge lonen, te grote particuliere schulden, te veel inactieven ten opzichte van actieven, kunstmatig hoge huizenprijzen door de hypotheekrenteaftrek, structurele overheidstekorten.
Dit gebrek aan realiteitszin bij veel burgers en de onwil verlies te nemen wordt door de politici in kabinet en oppositie haarfijn aangevoeld. Zeker met de stijgende lijn in diverse polls voor partijen als de PVV, SP en 50Plus. Dus worden pijnlijke maatregelen vooruit geschoven.
Als we de laatste peiling van Maurice de Hond mogen geloven is de grootste groep kiezers (45%) blij dat er een akkoord is, is een grote meerderheid (69%) er tevreden over dat de bezuinigingen worden uitgesteld, is echter nog steeds een kleinere meerderheid (54%) van mening dat in het najaar toch tot nieuwe bezuinigingen zal worden besloten.
Dit slappe sociaal akkoord zal verzet oproepen. Men vreest in Den Haag telefoontjes uit het buitenland. Uit Brussel bijvoorbeeld, van Eurocommissaris Olli Rehn, of Nederland nog op koers ligt met zijn hervormingen. Of uit Berlijn: Herr Finanzminister Schäuble met een standje voor de Nederlandse ‘desertie van de harde lijn’, waardoor Duitsland in de EU nog geïsoleerder komt te staan.
Schadelijker gevolg van dit sociaal akkoord zou kunnen zijn dat Nederland zijn triple A-status verliest, dan zullen nieuwe leningen als gevolg van hogere rentes duurder gaan uitvallen.
Maar ook uit het binnenland komt kritiek. De rechterflank van de VVD begint steeds meer te morren, over het gevoerde beleid en ook over de eigen politiek leider. Menig rechts commentator gaf dit weekend het kabinet en zijn voorman opnieuw een veeg uit de pan en al eerder uitte Bolkestein twijfels over Rutte. Maar is dat terecht, en is het verstandig?
Inderdaad, Rutte is geen standvastig leider. Margaret Thatcher is dood en de eerste tekenen van haar reïncarnatie in Mark Rutte moeten nog worden waargenomen. Maar zij kon regeren met een absolute meerderheid, Rutte niet. Niet alleen moet in de polder altijd een coalitieregering worden gesmeed, deze keer moet als complicerende factor dat spel nog eens dunnetjes over in de Eerste Kamer. Een nieuwe leider voor de liberalen zal hier weinig aan veranderen.
Rechts-nationale commentatoren stellen niet reële eisen aan de VVD, als ware de VVD een rechtsere partij en groter; een soort Trots op Nederland, maar dan met 50 zetels in de Tweede Kamer en 25 in de Senaat. Dat is niet het geval. De huidige VVD moet roeien met de riemen die ze heeft, waarbij soms in de Tweede Kamer ‘rechts’ een meerderheid heeft en in andere dossiers ‘links’. Met daarna weer ander verhoudingen in de Eerste Kamer. Dat wordt dus schipperen, net als voor coalitiepartner PvdA overigens.
Het kabinet heeft ook rekening te houden met de sociale partners, die echter bij de VVD-rechterflank allergie oproepen: FNV, CNV en de werkgevers vindt men daar te links en te pro-EU.
De Hond peilde verder dat 53% van de ondervraagden het sociaal akkoord vindt afbuigen naar de PvdA, en slechts 7% richting de VVD. Dit lijkt een dikke overwinning op punten voor de sociaaldemocraten, maar het zal wellicht een pyrrusoverwinning blijken te zijn. VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra heeft afgelopen zondag laten weten voor 2014 vast te houden aan de 3% norm. Met andere woorden, bij uitblijvend economisch herstel zullen in het najaar waarschijnlijk toch plannen voor bezuinigingen en lastenverzwaringen volgen.
Zowel ter linker- als rechterzijde van het kabinet wordt voortdurend gevraagd om nieuwe verkiezingen. Nu de VVD weer wat heeft moeten incasseren klinkt deze roep het hardst uit rechts-nationale hoek. Afgezien van de kosten, wat zullen verkiezingen bewerkstelligen? Een waarschijnlijk nog verdeelder en versplinterder Tweede Kamer, met nog minder opties voor een slagvaardig kabinet. En waarschijnlijk een kleinere VVD.
Hoe het ook verkocht wordt, dit sociaal akkoord was niet bedoeld om schoonheidsprijzen te winnen noch om de polder definitief in beweging te krijgen. Het was bedoeld om tijd te kopen, en om de pil van pijnlijke hervormingen en bezuinigingen voor een verwende natie te vergulden. En om diverse stapjes te zetten in de goede richting.
Nu kunnen criticasters hun pennen dopen in azijn, maar als het niet kan zoals het moet, dan moet het toch echt maar zoals het kan. Diegenen die Rutte en de VVD maar blijven afbranden doen er misschien verstandig aan eens om zich heen te kijken in het politieke landschap. Er is daar ergens nog wat werk te doen. Bij Trots op Nederland (TON) bijvoorbeeld. Die partij, hoewel op sterven na dood, bestaat nog steeds en kan best wat vers bloed gebruiken.
Of richt een nieuwe partij op. Rechtse VVD-ers, teleurgestelde PVV-ers en anderen uit de vergaarbak van voormalig LPF, Eén NL, TON en DPK doen er beter aan hun energie te besteden aan het opbouwen van een degelijke partij rechts van de VVD dan maar te blijven inhakken op Rutte c.s. Dan kan Nederland eindelijk eens die rechtse partij krijgen die het in de ogen van vele rechtse azijnpissers verdient.
Ondertussen gaat dit kabinet gewoon door met dat waar het goed in is: doormodderen.
CC-Foto: Rijksvoorlichtingsdienst
