Het sociaal akkoord is niets meer of minder dan een (slechte) marketingcampagne. Na eerst zonder succes de rechterflank afgestruind te hebben, vervolgens vol goede hoop de linkerflank tot op de bodem te hebben ontdekt, komt Rutte nu zijn Waterloo tegen. Het lukt hem niet om voor langer dan een paar maanden een akkoord van formaat te sluiten. Dus doet hij wat geen premier eerder deed: hij legt de verantwoordelijkheid voor de overheidsfinanciën volledig bij de consument.
De boodschap van het huidige sociaal akkoord luidt volmondig: “Blijf positief, dan komt het wel goed (maar reken niet op ons)!”
Hoe het goed komt, dat weet het kabinet zelf ook niet precies maar het begint met het idee dat wij allemaal als de wiedeweerga ons geld moeten gaan uitgeven. En als we dat niet snel doen, dan hangt ons het bezuiningszwaard van Damocles boven ons hoofd.
Nooit eerder ontdeed een premier zich op zo’n bizarre manier van zijn verplichtingen. Waar een politicus zich normaliter richt tot de burger (de man of vrouw met stemrecht), richt Rutte zich nu volledig tot de consument (de man of vrouw met een portemonnee), de doelgroep waar doorgaans alleen bedrijven zich aan durven wagen.
Vervolgens gaat hij nog een stap verder; hij weet zijn ministers ertoe te bewegen om na de ministerraad voor de camera te declameren wat ze de komende dagen eens zullen gaan aanschaffen. Een huis, een apparaat, in ieder geval iets wat geld kost. Om maar aan te tonen dat het allemaal reuze leuk is om op deze manier positief in het leven te staan.
De marketinggedachte erachter is: we schakelen wat BN-ers in en simsalabim, die naïeve consument volgt wel. Nooit eerder wist een premier zijn ministers op deze manier voor zijn marketing-karretje te spannen.
Nu hebben we het eerder meegemaakt dat een overheid zijn burgers ter verantwoording riep. De Amerikaanse campagne blijft wat dat betreft eeuwig actueel: “Don’t ask what your country can do for you, ask what you can do for your country“.
Ook is het niet de eerste keer dat we horen dat het voor de economie gezond zou zijn als we meer geld zouden uitgeven. Economen als Barbara Baarsma zeggen niets anders. En toch klopt dit niet. Want het is de premier en het is het sociaal akkoord. Dat mag je niet verlagen tot een oproep tot meer positivisme en een oproep om met zijn allen meer geld uit te geven, zonder je enige rekenschap te geven van wat die consument nou eigenlijk zo’n zorgen baart.
Laten we voor de theoretische oefening eens met de premier meegaan in zijn gedachte dat hem niets meer gegund is dan een marketingcampagne. Maar maak dan een goede marketingcampagne. Een goede marketingcampagne begint ermee dat je de zorgen van je consument wégneemt, niet groter maakt. Dus prima als hij ons meer geld wil laten uitgeven, maar geef ons dan ook het vertrouwen dat het beleid niet overmorgen weer wijzigt.
Dat kan alleen als hij alle coalitiepartners betrokken had. En daar wringt nu juist de schoen want dat was hem nooit gelukt. Het democratisch proces staat het niet toe dat de premier marketing gaat bedrijven met de overheidsfinanciën. En terecht.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat burgers hier niet intrappen en consumenten al helemaal niet.
Als Rutte ons meer geld wil laten uitgeven, zal hij met beter geschut moeten komen dan de boodschap dat we positief moeten blijven en een paar ministers die ons voordoen waar je zoal je geld aan kunt uitgeven. Laat bedrijven marketing bedrijven en politici politiek bedrijven.
Dus ga er als politicus hard in, met hart en ziel. Stá voor je overtuigingen. Hervorm het ontslagrecht, hervorm de huizenmarkt, hervorm het beloningsysteem bij banken, hervorm het pensioenstelsel.
Wij consumenten vinden het niet erg om af en toe zuinig te doen of om af en toe meer geld uit te geven. Maar wel binnen een kader dat wij vertrouwen omdat wij zélf concluderen dat het verantwoord is om het vertrouwen. Niet omdat een of andere zwalkende premier ons vertelt dat we het moeten vertrouwen. Rutte, wees een politicus.
Marjolijn van Oordt is oprichter en directeur van Capita.
