We willen‘views, not news’, schrijft Rob Wijnberg van De Correspondent. De Amerikaanse antifilosoof Harry Callahan – ook wel bekend onder zijn podiumnaam ‘Dirty Harry’ – zei over meningen ooit: “Opinions are like assholes; everybody’s got one.” Hij wist het toen niet, maar hij beschreef de kern van de zoekende media in een notendop.
Kustaw Bessems stelt samen met Dirk-Jan Nieuwboer in zijn boek ‘Doe Eens Normaal Man’ dat media politici wat minder op de kast zouden moeten jagen door alleen maar uit te zijn op verschillen in uitspraken en afwijkingen van de fractielijn. Daar worden politici opener en eerlijker van, en dat is goed voor de democratie.
Een mooi principe. Maar het zorgt voor de bestaande media naar alle waarschijnlijkheid wel voor een probleem: er zal vermoedelijk minder nieuws uit de pen van de journalisten vloeien. Want klein bier of niet, een minister A die iets anders zegt dan minister B leidt in verband met de politieke wet ‘het kabinet spreekt met één mond’ tot ‘gedoe’. Gedoe lijdt tot een politieke crisis, en een politieke crisis betekent meer nieuws en wie weet, een Tegel.
En als er minder nieuws van komt, leidt dat al snel tot nervositeit bij hoofdredacties, vooral bij media die voor hun financiering afhankelijk zijn van kijk- en oplagecijfers.
De hoofdredacteur die nog weinig hard nieuws brengt en wiens medium dus inboet aan urgentie en dus minder afname kent, moet na verloop van tijd bij de uitgever op de koffie komen, die zelf net waarschijnlijk terug is van een schrobbering door de directie, die weer boze aandeelhouders over de vloer kreeg omdat de winst tegenvalt. Lagere kijk- en oplagecijfers immers, en dat betekent in de regel minder advertenties en/of dunnere omzetmarges.
Oftewel: voordat er views kunnen zijn moet toch echt eerst dat news er zijn.
Zelf ben ik een groot fan van Angelsaksische benadering van het nieuws. Maar die is in de kern wel iets anders dan het ‘views, not news’ van Rob Wijnberg, althans, als ik zijn betoog goed begrepen heb.
De kern van het Angelsaksische model is naar mijn mening dat een wantrouwige nuchterheid in de berichtgeving voorop staat. In de vijf W’s van de journalistiek – wie, wat, waar, wanneer, waarom – krijgt het ‘waarom’ meer prominentie.
Als een politicus of een CEO zijn voorstel mooier wil maken dan het is en hij spreekwoordelijk een gewone eend beschrijft als ware het een fantastische pauw met bonte kleuren, dan is de Angelsaksische journalist er doorgaans als de kippen bij om in zijn nieuwsartikel(!) door het verhaal heen te prikken en te stellen dat het voorstel loopt als een eend en kwaakt als een eend, en dat het dus gewoon een eend is. En waarom maakt de politicus of de CEO er dan een pauw van? Nou, omdat meneer of mevrouw een bepaalde doelgroep wil paaien (‘pandering’), een lobby tegemoet komt, aandeelhouders wil sussen en meer van zulks.
Er wordt 50 miljoen bij de langdurige zorg weggehaald en naar landbouw omgebogen omdat de fractievoorzitter van christendemocratische huize drie maanden voor de verkiezingen Barneveldse kippenboeren wil paaien.
Oftewel: oma’s welzijn wijkt voor kippenstront wegens electorale koehandel. Dát willen we lezen.
In die lijn is de chronologie niet ‘views, not news’ maar ‘news, deconstruction, views’. De journalist in kwestie voert zijn nieuwstaak uit, ontleedt het nieuws en zegt vervolgens – in het geval van de pauw die toch slechts de zoveelste eend bleek te zijn – tegen de lezers: ‘doorlopen mensen, niks aan de hand’. Ziedaar de succesformule van een Jon Stewart en zijn The Daily Show, die Rob Wijnberg ook aanhaalt in zijn betoog.
In ‘views, not news’ huist ook een gevaar. Spreek ik een Amerikaan over een bepaald nieuwsfeit, bijvoorbeeld iets over een schandaal met een Democratische senator, en de eerste reactie is een wedervraag, namelijk welk medium daarover berichtte. Zeg ik ‘Washington Times’ of ‘Fox News’, dan wordt de berichtgeving al snel met een schouderophalen afgedaan. Het is immers een rechts medium dat iets naars bericht over een linkse politicus, dus het is hoogstwaarschijnlijk gekleurd. Dat nieuws móet wel verdacht en politiek ingestoken zijn. Uiteraard geld hetzelfde als het een Republikeinse senator betreft met als berichtend medium ‘The New York Times’ of MSNBC.
Onlangs beleefde de Amerikaanse online nieuwssite Politico misschien wel zijn donkerste uren, toen de redactie door rechtse politici beschuldigd werd van het hebben van een links politiek vooroordeel (liberal bias). De hoofdredactie vocht als een leeuw om te bewijzen dat daar niks van klopt, want men weet dondersgoed dat als je eenmaal in een hokje gestopt bent, je veel lezers én bronnen kwijt raakt. En dus geld.
Het gevolg van ‘views, not news’ in extremis: media worden minder serieus genomen, we kijken en lezen alleen de media die onze vooroordelen bevestigen. We laten ons niet meer verrassen. Dat kan niet de bedoeling zijn.
De echte kracht van een initiatief als De Correspondent zit hem erin dat de financiering anders is. De Correspondent kent (vooralsnog?) geen aandeelhouders die een bepaalde winstmarge eisen. Dat maakt dat de mensen van De Correspondent zich minder genoodzaakt voelen mee te draaien in de rat race, het belang om te scoren voor de kijk- en oplagecijfers. Het brengt rust in de tent, want de pecunia zijn immers al binnen. Geen belletjes van hoofdredacteuren met klamme handen. Het is een buitengewoon aanlokkelijk perspectief, voor zowel journalist als lezer. Ik zou verdorie zelf bijna een mailtje naar Wijnberg knallen.
Maar dat neemt niet weg dat er wel een urgentie moet zijn om de content van De Correspondent te willen lezen.
Dus, beste Rob: graag minder ‘views, not news’, want daar hebben we al te veel van, en meer ‘news, deconstruction, views’. Schrijf het alsjeblieft gewoon op als het een saaie eend blijkt te zijn. Aan de politicus of CEO de uitdaging om de volgende keer echt een pauw neer te zetten en niet een aangeklede eend.
Ook dat is goed voor de democratie.
Kaj Leers is ex-journalist en ex-voorlichter, dus hij weet wat van media en communicatie. Nu schrijft hij vooral aan het boek ‘De Poezenboeven’ en staat voor daarna open voor mooie dingen, zoals dat heet.
