Omroep HUMAN en Filosofie Magazine (u kent het wel van de kapper) lanceerden recentelijk een soort filosofische miss-verkiezing. Uit twintig filosofen kunt u er acht kiezen die de organisatoren naar Nederland willen halen Voor slechts 12,50 kunt u bovendien een aandeel verwerven in deze filosofische G8. Ik heb zelden zo’n belachelijke onderneming meegemaakt.
Om te beginnen lijkt de lijst van twintig vrijwel uitsluitend te bestaan uit het soort sterren dat al niet uit de media te slaan lijkt, Zizek, Sloterdijk, Dennett en vooral: Martha Nussbaum.
Vrijwel allemaal zijn het producenten van het soort mediagenieke boodschappen dat zich laat verpakken in een tweet.
Vrijwel allemaal zijn ze voortdurend op televisie en allemaal zullen ze over vijftig jaar zijn vergeten, sommigen vanwege de vluchtigheid van hun ideeën (of wat daar voor door moet gaan), anderen (Habermas) vanwege hun slaapverwekkende proza.
De populairste filosoof van het rijtje is Martha Nussbaum. Ooit was Nussbaum een keurige historica van de antieke filosofie, maar hoe langer hoe meer is zij zich gaan bezighouden met het verkondigen van Groen Links-filosofietjes als ‘Van romans lezen wordt je een beter mens’.
Misschien is het zo dat empathische mensen meer romans lezen, maar de gemiddelde slavendrijver valt heus niet snikkend in de armen van zijn personeel na de lectuur van Dickens.
Ook de andere filosofen in het rijtje mogen er zijn. Nussbaums irritante politieke correctheid lijkt zowaar glashelder naast de bespottelijke woordbouwsels van opper-gymleraar Sloterdijk (“Anthropotechnik”) en Francis Fukuyama’s theorieën werden met name geloofd door de vorige bewoner van het Witte Huis – waarlijk de top van de hedendaagse filosofie.
Waar zijn denkers als Charles Taylor, Derek Parfit, Jean-Luc Marion, Boris Groys, Marcel Gauchet, Isabelle Stengers, Luc Boltanski, Jean-Claude Monod, Nicolas Grimaldi– op zich ook allemaal beroemdheden, zij het niet altijd in Nederland, om van philosophers’ philosophers als Peter Hacker, Dieter Henrich of Volker Gerhardt maar te zwijgen?
Met andere woorden, waarom beperken HUMAN en Filosofie Magazine zich tot de usual suspects? Kijken ze nooit naar Arte, ZDF of TV5 vraag je je af.
Dat het zelffeliciterende mediacircuit vooral in eigen vijver vist is echter niet het voornaamste bezwaar tegen de onderneming van een filosofische G8.
Een veel groter probleem schuilt in de gedachte dat het belang van een filosoof ligt in zijn populariteit bij de kijkers van HUMAN en de lezers van Filosofie Magazine: zou een blad als KIJK er ook maar een seconde over kunnen nadenken de grootste natuurkundigen van onze tijd te laten kiezen door zijn lezers?
Filosofie is blijkbaar iets waar iedereen verstand van heeft – dat filosofie in de praktijk meer te maken heeft met de zorgvuldige lectuur van eeuwen oude teksten van Leibniz, Hume, Kant of Aristoteles bekt natuurlijk niet lekker en schrikt mensen maar af die op z’n elf-en-dertigste gemeenplaatsen dachten te kunnen gaan debiteren.
In de ogen van Filosofie Magazine en HUMAN is filosofie kennelijk geschikt voor een Idols-achtige wedstrijd: wie mag er door om in het prachtige Nederland de wijsgeer uit te gaan hangen? Alsof filosofie een voorverpakt product is, een dosis Nussbaum met een snufje Sloterdijk, even roeren en de crisis is klaar.
Hetgeen ons brengt bij de veronderstelling dat filosofen de crisis zouden kunnen oplossen. Filosofen kunnen de crisis niet oplossen net zomin als wiskundigen kunnen verhelpen dat Jantje zijn sommetjes niet goed maakt.
Filosofie is namelijk geen panacea bij moeilijke problemen. De filosofie is een discipline die vragen stelt en problematiseert.
Een filosoof heeft als het goed is bij elke oplossing een probleem en niet andersom. Een filosoof die met kant en klare oplossingen voor de crisis pretendeert te komen is geen filosoof maar een goeroe en dus iemand die zijn werk niet goed doet.
Bovendien zijn filosofen het – netzomin als andere wetenschappers trouwens – vaak met elkaar eens. Als je acht filosofen bij elkaar zet krijg je misschien een interessant en aimabel gesprek maar éénstemmigheid kun je vergeten.
Dat heeft te maken met de taak van de filosofie. Wie denkt dat de filosoof een soort ideeënmanager is, een leverancier van makkelijk toepasbare inzichten, een soort meta-regelneef, die heeft er helemaal niets van begrepen.
De taak van de filosoof is namelijk niet om volwassenen op te voeden, maar om de jeugd te bederven met lastige vragen – als Socrates!
Sjoerd van Hoorn is filosoof.
