Ik merk steeds vaker dat “rechts” zich distantieert van het fascisme. Logisch natuurlijk, want onder “rechts” kan enorm veel verstaan worden. Liberalisme, conservatisme, libertarisme, en fascisme zijn allemaal ideologieën die over het algemeen worden getypeerd als rechts. Een liberaal staat echter mijlenver van een fascist en eigenlijk is het idioot om alle politieke ideologieën proberen in te delen in een één dimensionale lijn van links naar rechts.
Het communisme van Stalin en het Nazisme van Hitler waren bijvoorbeeld haast identiek terwijl zij in een links-rechts verdeling het verst van elkaar af zouden moeten staan. De herkomst van de rechts-links indeling is te vinden in de tijd van de Franse Revolutie. De voorstanders van het behoud van de oude machtsverhoudingen namen rechts plaats in de Franse Staten-Generaal en de tegenstanders zaten aan de linkerzijde. Dit is een veel gebruikte verklaring voor het ontstaan van de termen links en rechts in politieke zin.
Het grote palet aan politieke ideologieën proberen in te delen in de links-rechts schaal lijkt mij dan ook hopeloos achterhaald. Het lijkt mij dus ook beter om de verschillende ideologieën in te delen in een tweedimensionaal spectrum. Over het algemeen staat het fascisme bekend als extreem-rechts. Dit wordt echter ook steeds vaker ontkend aan de rechterzijde. Het fascisme zou zelfs links zijn omdat het een zeer collectivistische ideologie zou zijn. Het Nazisme gebruikt zelfs het socialisme om zichzelf te beschrijven, het nationaal-socialisme. Het nazisme en fascisme zijn daarom ook links en vooral socialistisch. Dit is een leuke retorische truc om het socialisme gelijk te stellen aan het fascisme maar inhoudelijk is het totale onzin.
Om een enigszins open en begrijpelijk debat te houden over dit onderwerp is het essentieel om te weten welke betekennissen men gebruikt bij bepaalde begrippen. Door vele retorische verdraaiingen verliezen termen ook hun betekenis en daarom geef ik nu mijn definities van de termen kapitalisme, socialisme en fascisme. Deze drie termen hebben allemaal een hele andere opvatting over de ideale economische indeling. Het kapitalisme vormt eigenlijk de basis en het socialisme en fascisme zijn vooral reacties op de economische indeling van het kapitalisme. Ik versta onder het kapitalisme “de controle van kapitaal over productie”.
Het socialisme is vooral een kritiek op het kapitalisme en streeft “de controle van arbeid over productie” na. Het fascisme zou ik willen omschrijven als “de controle van staat en kapitaal over de productie”. Het grote onderscheid tussen het fascisme en het socialisme in economische zin is dat het fascisme geen rol ziet voor de arbeiders in de controle over de productie. Het is daarom ook idioot om het fascisme en socialisme gelijk te stellen. Er zijn wel gelijkenissen zoals de collectivistische aard van beide maar over de economische indeling denken beide ideologieën totaal verschillend. Het fascisme wilde door middel van de staat de krachten van het kapitalisme controleren terwijl het socialisme het kapitalisme wil afschaffen.
Vaak wordt de tegenstelling tussen collectivisme en individualisme gezien als de scheidslijn tussen links en rechts. Het collectivisme wordt vooral toegerekend aan links en het individualisme is typisch rechts volgens velen. Vanuit dat perspectief kun je stellen dat het fascisme, dat extreem collectivistisch is, een linkse ideologie is. Maar vanuit deze redenatie kan ook beredeneerd worden dat het anarchisme een individualistische ideologie is die uit gaat van vrijwillige associatie van het individu en ageert tegen de dwang van de groep om het individu iets op te leggen. Zou het anarchisme dan opeens rechts zijn?
Meer of minder staatsingrijpen is een indicator die vaak wordt gebruikt om te bepalen of een ideologie links of rechts is. Als een staat vaak ingrijpt in economische zin wordt het gekenmerkt als links beleid en als een staat weinig ingrijpt in de markt is dat rechts beleid. Maar is staatisme ook de scheidslijn die linkse en rechtse ideologieën uit elkaar kan houden? Vaak wordt staatisme toegeschreven aan het socialisme maar uit de kerndefinitie van socialisme blijkt niet dat de staat perse gebruikt moet worden om diens doelstelling te bewerkstelligen. Socialisme wil in essentie dat arbeid de controle over de productie krijgt. Het fascisme daarentegen wil dat zowel de staat als het kapitaal controle krijgen over de productie. De staat speelt dus een belangrijke rol bij het fascisme en het fascisme omarmt het staatisme ook omdat het niet zonder centrale staat kan.
Het socialisme gaat niet automatisch uit van staatisme en dat de staat moet ingrijpen in de markt. Zo was er al de scheiding binnen het socialisme tussen Marx en Bakunin over welke rol die de staat moest spelen binnen het socialisme. Marx gaf eigenlijk vooral kritiek op het kapitalisme en diens systematische instabiliteit. Marx heeft nooit een duidelijk blauwdruk gegeven van een duidelijk economisch alternatief. Het proletariaat moest de controle over de productie van de bourgeoisie overnemen maar hoe dat precies gedaan moest worden was niet beschreven. Met als gevolg dat communisten “namens” het proletariaat Marx zijn ideeën implementeerden door middel van een superstaat. Een experiment dat rampzalig verliep.
De voornaamste reden dat men aan de rechterzijde van het politieke spectrum niet wil toegeven dat het fascisme een rechtse ideologie is komt omdat zij rechts zien als vrijheid en links al tirannie. Binnen dit kader valt het fascisme ook niet onder rechts maar onder links. Toegegeven de termen rechts en links hebben hun betekenis verloren en het is onmogelijk om het politieke spectrum te dekken in een simpele scheiding tussen rechts en links.
Het fascisme echter op één hoop vegen met het socialisme is onzin en vooral bedoeld om het socialisme weg te zetten als een kwaadaardige ideologie. Het is vergelijkbaar met mensen die aan de linkerzijde van het politieke spectrum Wilders wegzetten als fascist. De vorm wordt hiermee belangrijker dan de inhoud en door deze retorische vervuiling wordt normaal communiceren over deze onderwerpen onmogelijk gemaakt. Dus laten we niet steeds uit politieke rancune de politieke tegenstander gelijkstellen aan een fascist. Daar wordt niemand wijzer van.
