Wat heeft het neoliberalisme ons gebracht? Wat zijn de economische ontwikkelingen geweest van de laatste 40 jaar. Wat was het effect van Nixon’s besluit om definitief van de goudstandaard af te stappen en daarmee voorgoed het Bretton-Woods systeem gedag te zeggen? Waren de booming 90’s het bewijs dat het neoliberalisme werkte of was het gewoon geleende tijd voor een periode van enorme booms en busts.
Sinds de oliecrisis in 1974 zijn de werkloosheidscijfers van Duitsland aanzienlijk gestegen na elke recessie. Van 0,6 procent in 1970 tot een all-time high van 11,4 procent in 1997, met één opmerking, dit was de tijd van de hereniging van West-en Oost-Duitsland waardoor er veel Oost-Duitse werklozen bij kwamen. De groep die het zwaarst is getroffen zijn de laaggeschoolde werkers (LSW).
De werkloosheidscijfers van de LWS zijn veel hoger dan die van de geschoolde-en hooggeschoolden werkers (SW & HSW). Vanwege de opening van de mondiale markt is er meer aanbod van LSW’s die bereid zijn om te werken voor minder dan hun tegenhangers in de ontwikkelde industriële landen, zoals Duitsland.
In de periode van 1984 tot 1997 is het aandeel van de Duitse LSW’s gedaald met 1,1 procent per jaar. “The skill biased technical change” kan op zijn minst gedeeltelijk verantwoordelijk worden gehouden voor de hoge en stijgende werkloosheid van de LSW’s volgens Heitger en Stehn( 2003, Trade, Technical Change, and Labour Market Adjustment) .
Het zou wel een verklaring kunnen zijn maar waarom is het aandeel van LSW’s dan niet tijdens de 50’s en 60’s gedaald? De technologie stopte niet in deze periode dus het kan niet de belangrijkste reden zijn voor de daling van de LSW banen in de ontwikkelde industriële landen. De relatieve lonen van de Duitse LSW’s zijn in de laatste jaren niet gestegen maar stagneerde. Dat lijkt een goede zaak maar houd in gedachten dat de productiviteit sinds de jaren 70 elk jaar gestegen is.
Vanwege de opening van de wereldwijde markt is de vraag naar de Duitse LWS is afgenomen. Door de stagnatie van de LSW lonen is er een echte stimulans om beter onderwijs te volgen voor de LSW’s omdat de SW’s en HSW’s minder hard worden geraakt door de globalisatie van de economie. We zien dat de lonen stagneren van de LSW en een reden daarvoor is dat de Duitse LSW arbeidsmarkt krimpt. Dit zijn de centrale hypothesen die werden getest door Heitger een Stehn in hun artikel.
Er zijn twee hypothese die proberen te verklaren waarom de lonen van LWS’s zijn gedaald in de afgelopen jaren. De Handel en Technologie hypothese. De handel hypothese beweert dat door de openstelling van de mondiale markt het aanbod is toegenomen van goedkope ongeschoolde arbeidskrachten die nu concurreren met de LSW’s van de ontwikkelde industriële landen, dit verklaart de stagnatie van de lonen en de daling van de LSW in de ontwikkelde landen.
De andere hypothese stelt dat niet de opening van de wereldmarkten, maar de “skill biased change”.
Als gevolg van de technologische vooruitgang wordt de vraag naar SW’s en HSW’s groter en naar LSW’s dus kleiner en dat zou de reden voor de daling van het aantal LSW’s in de ontwikkelde landen.
De auteurs beweren dat de technologie hypothese aan de winnende hand is en dat is te wijten aan de Amerikaanse gegevens, maar ik denk daar toch heel anders over. Er is een stimulans voor LSW om beter onderwijs te krijgen, omdat de LSW arbeidsmarkt krimpt en er minder kans is op een baan moet men bijleren. Want als de technologie hypothese waar zou zijn, waarom was er dan niet zo’n ontwikkeling in de 50’s en 60’s?
Maar dat betekent niet automatisch dat dit een goede of slechte ontwikkeling is. Beter onderwijs door deze stimulans kan zeer gunstig zijn voor de maatschappij, er zitten dus twee kanten aan de medaille. Wat niet is opgenomen in de gegevens van het artikel van Heitger en Stehn is de vergelijking tussen de productiviteit en het loon van de goederen producerende LSW’s. Dan zien we dat sinds Nixon brak met het Bretton-Woods systeem, de productiviteit van goederen producerende werknemers sinds die tijd alleen maar gestegen is. Maar in tegenstelling tot de 50’s en 60’s, de bloeiende jaren van de VS en de middenklasse, zijn de reële lonen niet met de productiviteit meegestegen. De reële lonen in de VS zijn meer dan veertig jaar gestagneerd.
Bron: American Bureau of Labour Statistics
Dus wat is hier werkelijk gebeurd? De auteurs hebben gelijk door te zeggen dat de globalisering niet de reden is voor de verlaging of stagnatie van de lonen. Globalisering kan een kracht ten goede zijn zelfs, want het motiveert mensen om een beter onderwijs te krijgen. Er zijn echter meer factoren die een rol spelen.
De beslissing van Nixon om te breken met het Bretton Woods systeem is een belangrijk keerpunt in de economische geschiedenis. Vóór de jaren 1970 zorgde het systeem van Bretton Woods voor een vaste wisselkoers. Omdat de meeste landen de controle wilde over het monetaire beleid en dat betekende dat de mobiliteit van het kapitaal werd tegengehouden, zoals uitgelegd in de onmogelijke drie-eenheid. Het is dus onmogelijk om een vrije kapitaalstroom, een gezette wisselkoers en een soeverein monetair beleid te gelijk te hebben.
De macht die de financiers en de kapitaalhouders kregen door dit economische beleid zorgde voor positieve effecten voor kapitaalhouders en de negatieve gevolgen voor de werknemers. De voordelen van de toename van de productiviteit zijn niet gelijk verdeeld wat ook de grote toename verklaart van de inkomensongelijkheid in de wereld en vooral de VS sinds de jaren 1970.
Volgens Heitger en Stehn is de loonvorming beïnvloed door verschillende factoren: De “skill biased technical” en structurele veranderingen hebben bijgedragen aan de daling van de relatieve vraag naar LSW’s in Duitsland. Vanwege hun conclusie dat “skill biased” veranderingen de werkelijke invloed zijn op de loonontwikkeling van de LSW’s adviseren ze de landen om het onderwijs als een investering te zien en als deel van een economische beleid.
Het is belangrijk om meer geschoolde en hooggeschoolde werknemers op te leiden omdat er weinig toekomst voor de laaggeschoolde werknemer is in de ontwikkelde economieën. Beter onderwijs is een voordeel voor de gehele samenleving.
De auteurs suggereren dat er geen kredietmarkt is voor de investeringen in onderwijs en dat de werknemers in staat moeten zijn om hun onderwijs te financieren met hun rechten op sociale zekerheid. Zij concluderen ook dat een particuliere verplichte tewerkstelling stelsel efficiënter zou zijn, want het maakt gebruik van de marktwerking.
Wat ze adviseren is de privatisering van de werkloosheidsverzekering. Zij baseren dit op hun geloof dat private instellingen altijd efficiënter functioneren dan de staat en zijn bureaucratie. Het probleem is dat een prive-bedrijf ook een bureaucratie kan zijn en het Amerikaanse particuliere zorgverzekering systeem bijvoorbeeld, biedt geen ondersteuning van hun overtuigingen. De Amerikaanse gezondheidszorg is de duurste in de wereld. Is dit de efficiëntie waar ze over prediken?
Ze spreken ook over decentrale autonomie in de collectieve arbeidsovereenkomst onderhandelingen. Zodat mensen kunnen afwijken van het collectieve contract als dit betekent dat er meer werkzekerheid zal geven. Dit kan alleen als 2/3 van de werknemers besluit af te wijken van het collectieve contract. Dit kan ook gebruikt worden door de werkgevers om te dreigen de productie te verplaatsen als de werknemers niet een lager loon of loon stagnatie accepteren.
Ze suggereren ook de uitkeringsduur te verkorten van 32 maanden naar 12 maanden. Zo adviseren ze om alleen de sociale zekerheid van degenen die kunnen werken, maar niet op hun niveau, aan te pakken. Dus het laat de sociale zekerheid van de zieken en ouderen onaangetast. Tegelijkertijd moeten prikkels worden versterkt om laagbetaalde banen te accepteren in de lagere segmenten van de arbeidsmarkt.
Deze conclusies omarmen volledig de neoliberale doctrine sinds de jaren 70. De markt is altijd efficiënter en zoveel mogelijk functies van de staat moeten worden geprivatiseerd. In de sociale zekerheid moet worden gesneden, zodat de “concurrentiepositie” van de economie van het land verbetert.
Het beeld dat wordt gepresenteerd door de auteurs is dat de werknemers te veel voordeeltjes krijgen maar ze spreken nooit over de enorme klappers die de werkgevers en aandeelhouders in de laatste 40 jaar hebben gemaakt. De manier waarop deze auteurs deze feiten en statistieken negeren is zorgwekkend. Het idee dat de werknemers het te goed hebben gehad de laatste 40 jaar is dan ook een gotspe.
Het enige wat het neoliberalisme ons gebracht heeft is winstmaximalisatie voor de politieke en corporate elite, terwijl de normale werknemers niet mochten meegenieten van de enorme welvaart. We mochten vechten voor de kruimels die van de tafel van de hogen heren afviel. 40 jaar lang heeft de elite politieke en economische geparticipeerd over de rug van de middenklasse en het eindspel lijkt aangebroken te zijn.
