In het Zwolse filmhuis ‘Fraterhuis’, zag ik onlangs de film Hannah Arendt. De film gaat over de Duits-joodse filosofe Hannah Arendt die voor de krant The New Yorker in 1961 het proces tegen Adolf Eichman versloeg. Haar conclusies beschrijft ze in het boek De banaliteit van het kwaad. Een boek over het banale menselijk mechanisme om gedachteloos voorbij te gaan aan de consequenties van je daden, hoe onmenselijk die ook kunnen zijn.
Bij het kijken naar de uitzending van 15 mei van Pauw & Witteman, waarin staatsecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven aan de tand werd gevoeld over de illegalenkwestie, moest ik onwillekeurig terugdenken aan die film. Ons asielbeleid vertoont namelijk dezelfde griezelige trekken van persoonlijke ongrijpbaarheid, met betrekking tot de bedenkers en uitvoerders daarvan, waar Hannah Arendt op doelt.
Griezelig ongrijpbaar omdat het asielbeleid deel is van het breed gedragen regeerakkoord, waar alle bewindslieden stuk voor stuk garant voor staan. Wat het waar maken van die garantie betreft is op Teeven niets aan te merken. Integendeel, hij is voor 100 procent trouw aan het regeerakkoord, zoals bleek in de P&W-uitzending.
In die trouw slaat hij echter door en verliest hij zichzelf, doordat hij zich vereenzelvigt met het regeerakkoord. In feite laat hij daarmee zijn ware gezicht zien. De ambitieuze pion in het spel om de partijpolitieke macht, zoals dat wordt gespeeld door de hele regeringsploeg onder leiding van Rutte en Samsom. Een machtsspel met als doel het door beide heren in elkaar getimmerde regeerakkoord koste wat kost in tact te houden. Teeven blijkt daarin cum laude geslaagd. Hij bleef onvervaard vasthouden aan de eenmaal gemaakte afspraken in het regeerakkoord en de daaraan (niet door idealen maar door economische belangen ingeven) gekoppelde normen en waarden. Kennelijk ziet hij zijn eigen normen en waarden daarin weerspiegeld.
Het is dan ook geen vraag waar Teeven zelf, ‘als mens met een eigen verantwoordelijkheidsgevoel’, voor staat. Hij is primair ‘de’ staatssecretaris die louter uitvoerder is van het regeerakkoord en aan gevoelens van empathie niet of nauwelijks een boodschap heeft. Gelukkig is over deze realiteit geen discussie mogelijk, omdat hij zichzelf ook zo profileerde uitzending.
Het hoopgevende van deze profilering is dat zij ons, als samenleving, dwingt een andere richting in te slaan. Er kan immers geen misverstand meer over bestaan dat deze regeringsploeg ons geen wenkend perspectief of menswaardige richting te bieden heeft, alle scholing en retorische kwaliteiten van de dames en heren ten spijt.
Titelfoto: Samoil Dogan, priester van de Syrisch-Orthodoxe kerk spreek met een demonstrant voorafgaand aan een bezoek aan het detentiecentrum Rotterdam waar asielzoekers in hongerstaking zijn. (ANP)
