In haar truitje bevinden zich gaten. Onder haar oksel, bij haar hals, in haar wespentaille. Een plotselinge aanval van motten in de klerenkast? Of is dit de nieuwe artistieke dresscode aan de Amerikaanse Westkust?
‘Nee, gekregen! En ik vind het een heel fijn truitje. En dat rafelige? Joh, het zou zomaar kunnen doorgaan voor een Martin Margiela’, grinnikt Monica Nouwens (1964) in de woonkamer van jeugdvriendin en schrijver Mariëtta Nollen aan de Amsterdamse Beethovenstraat, waar ze dezer dagen verblijft. ‘Ik heb onlangs wat werk verkocht, dus er zullen hopelijk een paar cheques in mijn bus liggen als ik terugkom’, zegt ze. ‘Anders kan ik de huur niet betalen. Maar op een of andere manier lukt het me altijd weer.’
Beeldend kunstenaar Nouwens woont al twee decennia in Los Angeles en is even in Amsterdam om haar expositie te openen in Fotografiemuseum Amsterdam FOAM: ‘Look At Me And Tell Me If You Have Known Me Before.’
‘In Amerika is – op voedselbonnen en wat welfare na – geen enkel sociaal vangnet. Door de crisis zie je de middenklasse verdwijnen. Mensen komen massaal op straat terecht. Sinds de jaren zeventig werden daklozen centraal opgevangen in de wijk Central City East – Skid Row. Daar kwamen in de jaren tachtig, toen Reagan de inrichtingen sloot, heel veel psychiatrische patiënten bij’, analyseert ze het maatschappelijk Götterdammerung.
‘Skid Row dijt alleen maar verder uit. Er wonen daar tienduizenden mensen in tenten en dozen. Ik fotografeerde daar arme jongeren die van de overblijfselen (uit vuilnisbakken en markten) maaltijden bereidden en uitdeelden aan de nog armeren. Dat zorgen voor en delen met elkaar is – in tegenstelling tot de Europese verzorgingsstaat – beter ontwikkeld in de Verenigde Staten dan bij ons. Binnen mijn eigen kunstenaarsgemeenschap wordt ook alles met elkaar gedeeld, zeker in deze crisis.’
Voor kunstenaars is er de dagelijkse overlevingsfitness. ‘Tot 2008 werkte ik vaker commercieel. Voor Prada, bijvoorbeeld. $4.500 dollar per dag – plus lunch. Kon ik toch weer even een leuk colbertje kopen. Ik gaf ook les op universiteiten, maar alle banen zijn weg. De staat is failliet en beroofd door de grootverdieners. Dus ook kunstenaars zijn nu gedwongen te overleven op de leftovers van het kapitalisme. Twee dollar per dag is het budget. Als je daar creatief in bent, kun je best leuke dingen doen. Zwemmen op het dak van een hotel, cocktails drinken op openingen en er zijn altijd nog voedselbonnen’, zegt ze met glimlach.
‘En we hebben altijd onze lijven nog’, vertelt ze. ‘Op zoek naar geld, doen veel kunstenaars mee aan onderzoeken. Ik heb zelf op de universiteit testen gedaan waarbij ik sigaretten moest roken en daarna twaalf uur achter elkaar naar slechte Hollywood-comedy’s moest kijken. Andere vrienden verdienen wat bij in de porno-industrie.’
De Brabantse leeft samen met haar 27-jarige vriend Trenton Willey, een excentriekeling zonder identiteitskaart, bankrekening of vast inkomen. ‘We hebben er ook wel eens over gesproken: wij zouden met ons leeftijdsverschil een goed stel zijn voor een pornofilm. Haha! Toch weer 500 dollar’, lacht ze. ‘Maar we doen het niet: we zouden de intimiteit verliezen en seks zal dan nooit meer hetzelfde zijn.’
Nouwens privéleven en haar kunst lopen grotendeels in elkaar over. Haar vriend duikt veelvuldig op in de foto’s en de video’s die ze maakt van haar trektochten door Tinseltown. Bij binnenkomst in de FOAM-tentoonstelling zien we Willey – hij lijkt op een brildragende Jim Morrison – dansend op een dak in een videoclip. Verderop: naakt poserend op een foto in een woestijnomgeving. ‘Hij is de ultieme vrije geest. Ik hou zoveel van die jongen’, zegt ze vol vertedering. ‘Als hij naar de wc gaat, vraagt hij nog altijd of ik mee ga. We gaan altijd met zijn tweeën. Hij schrijft me de meest romantische liefdesbrieven.’
Nouwens en Willey zijn de Bonny en Clyde van Los Angeles kunstscene. Het duo trekt ze door de aangevreten woenstijnstad op zoek naar artistieke oases waar nog iets te beleven valt. ‘Ik ontmoette Trenton toen ik voor mijn werk op zoek was naar bijzondere plekken. Ik kwam terecht bij een do-it-yourself event van Da Mudd Duck, een collectief van jonge creatieven, die ’s nachts bij elkaar komen en performances houden. Trenton is organisator daarvan en trad toen op als standup comedian. Hij keek me aan en zei: ‘I think you’re attractive’. Ik vond hem ook aantrekkelijk. Even later zoenden we in de auto en sindsdien zijn we samen.’
Nouwens, afkomstig uit het Brabantse Ulvenhout, landde begin jaren negentig aan de Amerikaanse Westkust. Ze verwierf een stipendium via de Rijksakademie en studeerde aan de California Institute of the Arts (CalArts). Ze maakte commercieel werk voor Levi’s, Prada, Mui Mui en Salvatore Ferragamo, publiceerde werk in bladen als Domus, Surface, Volume en V-Magazine, exposeerde werk in het Museum of Contemporary Art in Los Angeles, Stedelijk Museum Bureau Amsterdam, Nederlands Fotomuseum Rotterdam. Haar werk is te koop bij Galerie Ron Mandos op de Prinsengracht 282 in Amsterdam.
In haar vrije werk fotografeert Nouwens marginale stadsgemeenschappen. Zij ervaart deze als ‘poëtisch, kleinschaliger alternatief’ voor de bestaande economische structuur. De artieste volgt deze ontwikkelingen al meer dan vijftien jaar en fotografeerde bevlogen utopisten – van neo-hippiegemeenschappen tot de anarchistische bewegingen als ‘Food Not Bombs’ – en gedesillusioneerde, drugsverslaafde commando’s die repatrieerden van het Iraakse slagveld.
In de afgelopen twintig jaar was Nouwens langzame getuige van de ondergang van een wereldmacht. ‘Op elke hoek van de straat, op elke afrit van de snelweg, staat wel iemand te bedelen. Mexicaanse immigranten, kinderen, hele gezinnen en ook heel veel oorlogsveteranen.
De laatste jaren legt ze de maatschappelijke drop-outs vast die ze in haar nabije omgeving aantreft. FOAM omschrijft haar werk ‘als een tijdloos beeld van rauwheid, sensualiteit en schoonheid in de context van een stad en cultuur die in een financiële en morele crisis verkeren.‘
Wie de foto’s bekijkt, duikt in een artistiek gedocumenteerd survival of the fittest van neo-hippies die niet wensen mee te doen aan de glitter & glamour van Hollywood. Veel nachtelijke beelden, veel dansende mensen met geloken ogen, tattoos, verweesde blikken, grootsteedse panoramaviews, en heel veel vriendlief.
Toch houdt ze ook van op de rand mentaliteit. ‘Los Angeles is kapitalistisch, maar aan de andere kant is er ook een totale vrijheid. Je moet er wel iets doen. Ik hou daar van. Ook dat voor elkaar zorgen, past bij mij. Klimaat, de afstanden, de tegenstellingen, de extremen. De stad vraagt veel van je en die druk heb ik nodig om geïnspireerd te raken en te presteren.’
Wordt het niet te zwaar zonder enige vaste vorm van bestaanszekerheid? ‘Ik ben bijna 50, ik moet eigenlijk eens stoppen met dit onzekere kunstenaarsbestaan, ja. Het kost veel tijd om je zaken te regelen’, denkt ze na.
Terug naar het aangeharkte Holland? ‘Neh’, zegt ze resoluut.
Nouwens, in haar kokette rafeljurkje, zien we nooit meer terug. ‘Ik ben bezig om Amerikaans staatsburger te worden.’
Look At Me And Tell Me If You Have Known Me Before van Monica Nouwens is van 17 mei – 14 juli 2013 te zien in Foam. Open dagelijks van 10.00 -18.00 uur, do/vr van 10.00 – 21.00 uur. Entree: € 8,75.
