De beroemde Duitse socioloog Ulrich Beck publiceerde onlangs het essay German Europe. Beck maakt zich net als vele anderen zorgen over Europa en de eurocrisis. Natiestaten kunnen individueel veel problemen niet meer oplossen en dus is internationale samenwerking nodig. De eurocrisis vormt echter een bedreiging voor de Europese Unie. Beck komt met een boeiende analyse over de rol van Duitsland in de huidige crisis: Europa wordt steeds Duitser. Naast de vraag of deze analyse juist is, kunnen we ons afvragen of deze grote socioloog oplossingen brengt.
Bij de eurocrisis bestaan verschillende groepen landen. Er bestaan landen die wel in de Europese Unie zitten maar de euro niet hebben, zoals Groot-Brittannië. Deze landen zijn bij het oplossen van de eurocrisis minder belangrijk. Vervolgens kunnen we bij eurolanden 
onderscheid maken tussen landen met en zonder problemen. Alleen Duitsland doet probleemloos wat de markten willen. En daarmee is het aloude probleem opgelost wie in Europa de leiding heeft: Angela Merkel heeft die. We leven in een Duits Europa, aldus Beck.
Duitsland is het enige land wat haar wil aan andere landen kan opleggen omdat Duitsland als enige altijd nodig is om de Zuid-Europese schulden te financieren. Duitsland legt andere landen het beleid uit de tijd van de D-mark op en dat betekent: luisteren naar het kapitalisme, de arbeidsmarkt flexibiliseren en het huishoudboekje op orde hebben. Beslissingen in Europa worden nu genomen op basis van economische macht, niet op basis van democratische legitimatie. Dit is de ongeplande uitkomst van de eurocrisis, aldus Beck.
Volgens Beck zullen de economische waarden van Duitsland prevaleren boven alle andere. Wat goed is voor Duitsland, is goed voor Europa. Duitsland heeft hier immers al ervaring mee: Oost-Duitsers moesten de waarden van de West-Duitsers aannemen. Nu is er in de Zuidelijke Europese landen sprake van mismanagement. Dit is geen machtshonger of arrogantie van Duitsland, het is de behoefte van Duitsland andere landen te leren hoe ze beter met de internationale markten om kunnen gaan. Maar van gelijkheid tussen landen is geen sprake meer.
Voor Beck is dit toekomstbeeld een gruwel. Er is volgens hem een heel ander Europa nodig dan dat van het kapitalistische Duitsland. Europa zou door individuen gevormd moeten worden. Er is een Europees sociaal contract nodig. Beck zegt: ‘We do not need bailouts for the banks but rather a social lifeboat for the Europe of individuals’ (p. 72). Beck denkt dat dit een reële mogelijkheid is. Hoe beargumenteert de beroemde socioloog dit?
Beck heeft vooral veel vertrouwen in de jeugd. Zij hebben volgens Beck een steeds meer Europese levenshouding en meer Europese ervaringen. Velen beschrijven zich deels als Europees. Grieken zullen zich door internationale contacten beter kunnen inleven in de onzekerheden van Duitsers en de Duitsers zullen ook meer oog krijgen voor de problemen in Griekenland. Burgers moeten leren meer oog te krijgen voor de noden van andere Europeanen.
De wens is de vader van de gedachte. Socioloog Beck negeert het feit dat de meeste burgers – ondanks de open grenzen – geen internationale studie- of werkervaring hebben en dat voor hen buitenlandse contacten vooral plaatsvinden tijdens vakantie. Het aantal internationale uitwisselingen in het onderwijs is in relatieve zin zeer beperkt. Als ze er wel zijn, zijn ze kortdurend en eenmalig. Er is bovendien weinig bewijs dat burgers die in het buitenland werken daar uitgesproken pro-Europees van worden.
Beck komt met het idee van een Europees sociaal contract, maar dan moeten burgers dit wel zelf initiëren. In Griekenland en Spanje protesteren de burgers al, maar zij willen werk. Zij zijn niet te porren voor een demonstratie ter ondersteuning van de Duitsers die zich druk maken over de economie. Ook blijft het wachten op protesterende Duitsers die het perspectief van de Grieken zo goed begrijpen dat ze vinden dat Merkel meer geld richting Athene moet sturen.
Chris Aalberts is auteur van Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen. Hij doet de komende maanden onderzoek naar de relatie tussen burgers en de Europese Unie.
