We discrimineren ons suf, bewust en onbewust, openlijk en stiekem. Dat kan ook niet anders, het zit diep in onze genen verankerd en tegen de natuur valt moeilijk te vechten. Met een laagje beschaving proberen we het te verbloemen, maar we zijn daarin niet consequent. De ene vorm van discriminatie is meer geaccepteerd dan de andere.
Selecteren op uiterlijk is evolutionair van belang geweest en stond door de eeuwen heen ook nooit ter discussie. Al sinds de eerste uitingen van kunst en literatuur werd schoonheid verheerlijkt en voor de oude Grieken konden lichaam en geest niet los van elkaar worden gezien. Intellect en schoonheid stonden op gelijke voet. Toch is het sinds enige tijd niet meer salonfähig om mensen te onderscheiden op hun uiterlijk.
De afgelopen week zagen we daar weer een aantal opvallende voorbeelden van. We weten natuurlijk best dat mensen selecteren op uiterlijk niet mag. Maar – *oeps* – we doen het zelf stiekem ook weleens, maar o wee als je het openlijk toegeeft of erger nog: als je je er niet eens voor schaamt!
Het ‘hippe’ Amerikaanse kledingmerk Abercrombie & Fitch werd aan de schandpaal genageld omdat de directeur had gezegd dat ze liever niet hebben dat dikke mensen hun merk dragen. En niet eens schoorvoetend, nee, het was gewoon hun strategie. Ze verkopen geen grote maten. Punt. Het publiek was in rep en roer: belachelijk, schande, lynchen die kerel!
Ander voorbeeld was de HR-man van het Rijksmuseum die medewerkers om hun fraaie uiterlijk had aangenomen. ‘Prachtige hertjes’, had een Facebook-vriend hem gecomplimenteerd. Trots antwoordde hij dat hij zijn best had gedaan. Hij waande zich binnen zijn eigen privédomein en besefte niet dat andere sollicitanten dit bericht wellicht konden lezen.
Het kwam uit en hij ging door het stof. Werknemers moesten weliswaar representatief zijn (jargon voor ‘mooi’ dus), verklaarde hij, maar zo hoorde je natuurlijk niet over collega’s te praten.
Wat hij ook had kunnen zeggen is: “Ja, wij selecteren op uiterlijk. Dat is niet meer dan logisch. We zijn een museum en onze bezoekers kijken graag naar mooie dingen. Schoonheid is dus relevant voor deze functie.”
Dat was een eerlijk antwoord geweest, voor iedereen te begrijpen, maar hij had het vermoedelijk wel moeten bekopen met pek en veren.
Waarom vinden we beoordelen of selecteren op uiterlijk eigenlijk zo erg? Waarom is het zoveel pijnlijker dan selecteren op karakter of intelligentie? Blijkbaar staat het op een ander niveau, maar is dat wel terecht?
Selecteren op persoonlijkheid wordt alom geaccepteerd. Als een bedrijf twee mensen op gesprek krijgt van wie de een vriendelijk lacht en een paar complimenten maakt en de ander ernstig kijkt en stug is in de omgang, zal niemand het vreemd vinden wanneer het bedrijf – bij gelijke geschiktheid – kiest voor de vriendelijke persoon. Datzelfde geldt wanneer de ene persoon slimmer overkomt dan de ander. Natuurlijk kies je dan die eerste.
Op talent discrimineren is al helemaal geen enkel probleem. Niemand zal het onrechtvaardig vinden wanneer de trainer de beste voetballer selecteert voor Ajax I, en niet die matige speler.
Maar als je mooi kiest boven minder mooi, dan ben je een seksist. Je zou ertegenin kunnen brengen dat uiterlijk bij de meeste functies niet relevant is, maar een mooi uiterlijk is natuurlijk altijd een voordeel. Tenzij je op een onbewoond eiland zit.
Wat misschien meespeelt is dat uiterlijk wordt gezien als oppervlakkig omdat je er niets voor hoeft te doen: je hebt het gratis meegekregen. Maar ook dat is geen argument, want dat geldt voor de meeste variabelen. Kun jij er wat aan doen dat je zo’n lastig karakter hebt? Daar kies je toch ook niet voor? Is het soms een verdienste dat je zo intelligent bent? Welnee, het is pure mazzel dat je met een goed stel hersens bent geboren. Toch spreekt niemand er schande van als mensen elkaar selecteren op karakter of intelligentie.
Niets gaat vanzelf overigens. Zelfs al ben je gunstig bedeeld bij je geboorte, je blijft een ruwe diamant. Talent moet je benutten, intelligentie moet je ontwikkelen en ook aan schoonheid moet gewerkt worden. Er zijn weinig vrouwen die er direct na het opstaan uitzien als een ‘prachtig hertje’.
Fit en slank blijven kost de meeste van ons zelfs enorm veel moeite, dus eigenlijk is schoonheid ook een teken van karakter en doorzettingsvermogen: eigenschappen waar we zonder gêne op mogen selecteren.
Wettelijk gezien staan we ook in ons recht. We mogen volgens het gelijkheidsbeginsel niet discrimineren op zaken als ras en religie, maar karakter, talent en uiterlijk vormen geen enkel probleem. Daar mogen we vrijelijk op selecteren.
Geen enkele reden dus waarom uiterlijk anders behandeld zou moeten worden dan aanleg of karakter. Maar knappe jongen die dat hardop durft te zeggen.
