“Meneer, mag ik alstublieft dood? Ik wil niet meer”, het is een van de laatste dingen die ik mijn oma heb horen zeggen. Ze had geen idee meer wie ik was. Ze zat in een rolstoel, in een afgesloten deel van een ziekenhuis, d’r haar zat in de war en het haar van m’n oma zat nooit in de war. Toen ik de ziekenhuiskamer verliet hoorde ik smekend geschreeuw tegen een verpleegster. Ze wilde echt niet meer maar haar leven mocht niet beëindigd worden want ze was al teveel dementerende.
Toen mijn oma nog, met wat moeite en behoorlijk wat hulp die ze zelf niet nodig achtte, in haar eigen huis woonde wilde ze ook al niet meer. Ze was in de 80, had vier kinderen groot zien worden, bergen aan kleinkinderen gekregen en al met al een prachtig (en bij vlagen tumultueus) leven meegemaakt. Dat ze zou gaan dementeren wist ze en was bovendien al vastgesteld. “Geef me gewoon maar een pil, het is mooi zo,” vertelde ze mij regelmatig als ik eens bij haar langs ging.
Nooit heb ik begrepen waarom mijn oma niet dood ‘mocht’ terwijl ze dat oprecht graag leek te willen. Inmiddels begrijp ik dat het destijds niet mogelijk was om door een wilsverklaring aan te geven dat je in geval van ernstige dementie niet verder wilt leven.
Maar nu wordt duidelijk dat artsenorganisatie KNMG die mogelijkheid wil beperken. Dit doet me niet alleen pijn omdat het me doet terugdenken aan die laatste ontmoeting met mijn oma, dit doet mij pijn omdat het mensen beperkt in hun keuzevrijheid. Pijn omdat het duidelijk maakt hoe moeilijk wij nog over de dood denken. Dat op hoge leeftijd de dood nooit een keus mag zijn.
De mogelijkheid tot euthanasie bestaat gelukkig voor mensen die uitzicht hebben op ondraaglijk lijden. Lastig wordt het wanneer dat uitzicht een psychische lijdensweg is, want hoe kan er objectief bepaald worden of een lijdensweg ondragelijk genoeg gaat zijn om te mogen sterven?
Maar juist het feit dat sterven met hulp alleen mag als er objectief voldoende zal worden geleden is voor mij zo onbegrijpelijk. Waarom mogen wij als mens niet humaan sterven als wij dat zelf willen? Als wij denken dat het leven voor ons klaar is, wat dat ‘klaar’ voor het individu dan ook is?
Waarom zouden we, als we niet depressief zijn, op zo’n moment toch moeten kiezen voor minder humane manieren van levensbeëindiging die onze naasten zoveel meer pijn zouden doen?
Natuurlijk ontstaat er een lastige situatie als mensen makkelijker zouden kunnen kiezen voor geholpen levensbeëindiging. Het is niet mijn idee dat iedereen die het maar even niet ziet zitten door zijn dokter om het leven geholpen moet worden. Dat een pil van Drion gewoon bij de drogist ligt voor iedereen die na een stukgelopen huwelijk er een einde aan wil maken.
Maar dat we een doodswens van een man of vrouw op leeftijd louter zien als iets negatiefs dat pyschotherapeutisch behandelt dient te worden snap ik niet. Kennelijk duidt het altijd op een depressie als iemand op leeftijd z’n leven als afgerond beschouwd.
Toen m’n oma uiteindelijk overleed. Nadat ze had gevochten tegen, naar haar mening, opsluiting in een ziekenhuis. Nadat ze had geweigerd nog te eten. Nadat ze niet alleen geestelijk op was maar ook haar lichaam niet meer wilde. Nadat er heel veel gebeurt was dat je met alle goede wil van de wereld niet meer humaan kunt noemen. Na dat alles was er rust.
Toen ik het serene opgebaarde lichaam van mijn oma mocht bekijken was dat intens verdrietig maar het was goed. Goed voor haar. Eindelijk had ze rust gekregen die ze zo graag wilde en eigenlijk had moeten kunnen krijgen.
Ik hoop dat ik dit nooit mee hoef te maken. Ik hoop dat ik als ik later oud ben, als ik alles heb meegemaakt wat ik wilde meemaken, als ik kan terugkijken op een lang (en hopelijk ook tumultueus) leven dat ik dan dood mag wanneer ik dat wil. Dat ik mijn omgeving niet hoef te laten meemaken wat ik met mijn oma meemaakte. Dat ik dood mag zonder dat ik daar dementerend, gillend en opgesloten om hoef te smeken.
Ik hoop dat als ik oud ben het taboe op sterven voor oude mensen niet meer bestaat. Ook al zal die grens voor ‘oud genoeg’ moeilijk te bepalen zijn en blijven.
