Het denkend deel der natie kijkt met enig dedain naar de Socialistische Partij. SP’ers, dat zijn toch laagopgeleide Brabanders die eigenlijk halve PVV’ers zijn? Ook de SP was immers kritisch over de multiculturele samenleving (de omstreden brochure Gastarbeid en kapitaal uit 1983) en de partij verzet zich tevergeefs tegen de onvermijdelijke Europese eenwording. Elsbeth Etty, de eminence rouge van de Amsterdamse grachtengordel, noemde in één van haar columns in het NRC Handelsblad de SP niet voor niets een nationaal socialistische partij. Als je er echt ‘bij wil horen’ als intellectueel, dan hoort daar het afkraken van de SP bij. Deze partij is net als de worstenfabriek van Oss een beetje vies, het is geen club van alleen maar nette mensen.
Als echte D66’er keek ik altijd een beetje meewarig naar de SP. Toegegeven, vrouwelijke SP-Kamerleden in rode jurkjes zagen er appetijtelijker uit dan de dames van D66 en ze konden ook zo mooi boos zijn, maar door haar radicale opstelling zou de partij nooit deelnemen aan de macht. De SP was een kansloze partij. Misschien goed dat deze partij er was en natuurlijk veel liever de SP dan de PVV, maar verder waren het losers waar je een beetje bij uit de buurt moest blijven. Ze waren de evangelicals onder de heidenen. Bloedmooie vrouwen en passie, maar het verstand op nul. Liep de SP in het verleden niet weg met Mao en is die verplichte afdrachtregeling niet achterlijk?
U begrijpt het, ik ben een beetje op mijn schreden teruggekeerd. Ook de SP heeft af en toe iets zinnigs te melden. SP’ers kunnen ook best wel open staan voor de meningen van anderen. Ze zijn geen Henk en Ingrid.
Kijk op deze tijd van Jan Marijnissen, de grote roerganger van de SP, heeft mij enorm geholpen. Dit rode boekje bestaat uit een aantal interviews met bekende Nederlandse denkers, die Marijnissen tussen november 2009 en november 2012 hield in het SP-blad De Tribune. De interviews gaan over de evolutietheorie en de big bang theory (niet de serie), opvoeding en onderwijs, de verbouwing van het Rijksmuseum, de effectiviteit (eigenlijk het gebrek daaraan) van hoge straffen en last but not least de economische crisis en het neoliberalisme. Wat al deze interviews kenmerkt is de open houding waarmee Jan Marijnissen zijn gesprekspartners benadert. Natuurlijk, Marijnissen is er heilig van overtuigd dat het neoliberalisme verkeerd is en komt hier regelmatig op terug, maar de SP-voorzitter is in de eerste plaats zeer nieuwsgierig naar wat zijn gesprekspartner allemaal te vertellen heeft.
De grote les van dit boek is dat burgers die niet goed mee kunnen komen in deze vereconomiseerde maatschappij niet aan hun lot overgelaten mogen worden. De verliezers van deze tijd hebben ook recht op een gelukkig leven. Eén van de beste interviews is met Corine de Ruiter, hoogleraar forensische psychologie. Zij hekelt – terecht – de roep in Nederland om strengere straffen en de eenzijdige focus op slachtoffers. Het is tegenwoordig bon ton om voor law-and-order te zijn, maar de meeste mensen die in de gevangenis zitten lijden aan een psychische aandoening. Strenger straffen helpt niet, is ook wetenschappelijk aangetoond. Ook VARA-coryfee Marcel van Dam zet zich voor les misérables in. In 2009 maakte hij de documentaire De Onrendabelen, waarin hij laat zien dat de mensen met de laagste inkomens er de laatste dertig jaar hard op zijn achteruitgegaan in Nederland. Ten slotte worden de onrendabelen in de Derde Wereld niet vergeten. De SP is gelukkig minder nationaal socialistisch dan Etty denkt. Ontwikkelingshulp, dat dankzij het populisme van de PVV en VVD in het verdomhoekje zit, kan volgens hoogleraar Rurale Sociologie Jan Douwe van der Ploeg nog steeds zinvol zijn, mits het op een goede manier georganiseerd wordt. Als hulp praktisch is en zichtbaar ergens toe leidt, zijn veel mensen volgens hem bereid om te helpen. Ontwikkelingshulp ging helaas te vaak gepaard met eigenbelang, het Westen wilde er ook aan verdienen, en was te lang een zaak van doctorandussen en zogenaamde ontwikkelingsdeskundigen. Door overprofessionalisering raakte het elan te veel op de achtergrond.
Kijk op deze tijd is een boeiend boek, waarin op een verfrissende manier belangrijke actuele maatschappelijke onderwerpen onder de aandacht worden gebracht. Vanwege zijn open houding en betrokkenheid bij de onrendabelen weet Marijnissen een gevoelige snaar te raken en legt hij de vinger op de zere plek. Het boekje is een must read voor iedereen die zich betrokken voelt bij de Nederlandse samenleving, voor SP’ers natuurlijk, maar vooral ook voor die mensen die hun maatschappelijk minder geslaagde medemens niet echt zien staan.
N.a.v.: Jan Marijnissen, Kijk op deze tijd. Jan Marijnissen ontmoet Maarten van Rossem, Hans Achterhuis, Henk van Os, Corine de Ruiter, Robbert Dijkgraaf e.a. (Nieuw Amsterdam, Amsterdam 2013). ISBN 9789046814482
