Afgelopen zaterdag ging in de Haagse Koninklijke Schouwburg Het Stenen Bruidsbed op toneel in première. Het stuk, geregisseerd door Johan Doesburg, is gebaseerd op de wereldberoemde roman van Harry Mulisch.
Het boek vertelt het verhaal van de Amerikaanse tandarts Norman Corinth (Jeroen Spitzenberger) op een tandartsencongres in Dresden, Oost Duitsland. Corinth was één van de bommenwerpersbemanningsleden tijdens het bombardement op Dresden. Terug in de stad levert dat een bijzondere confrontatie op.
Een boek dat met al zijn geschiedenis moeilijk op de planken te brengen lijkt. Het resulteert dan ook in een onwijs pittig toneelstuk dat bijna letterlijk het boek vertolkt. Ondanks dat het geen luchtig toneelstuk is, blijft de kijker toch geboeid. Niet alleen door het intrigerende verhaal en het bijzondere decor, ook de acteurs leveren daar een grote bijdrage aan.
Het boek bevat aardig wat verhelderende beschrijvingen, het was dan ook nog even de vraag hoe het verhaal helder op de planken kon worden gezet. Dit is simpel opgelost door vertellers te gebruiken. Meestal letterlijk naar het boek begeleidt de verteller het verhaal. Soms gaat dat iets te ver, niet alleen gedachten worden uitgesproken maar ook lichaamstaal, blikken en ‘zei hij’ worden gezegd. Dit voegt niet altijd wat toe, soms is het zelfs een beetje teveel. Ondanks de soms overbodige vertellingen wordt het verhaal wel veel makkelijker te volgen. Het vertelt net die stukjes geschiedenis die je niet wist of onzichtbare emoties van de personages.
Het acterende gezelschap bestaat uit acht man, waarvan voor zes een dubbelrol is weggelegd. Razendsnel weten de acteurs met dubbelrol zich om te kleden en een totaal ander personage aan te nemen. Vooral Sallie Harmsen weet dit als twee rollen en de helft van het vertellersduo overtuigend te doen. Harmsen blijkt een uitermate goede theateractrice. Evenals Jeroen Spitzenberger, die in De Prooi en Midzomernachtsdroom (ondanks zijn relatief grote rol) niet zo opviel en voornamelijk bekend is van zijn werk op camera. En natuurlijk Pieter van der Sman, die bijna het gehele stuk als Herr Ludwig op gehakte damesschoenen paradeert.
Het boek, bestaande uit vijf delen, is opgezet als een Griekse tragedie. Deel 2, 3 en 4 worden afgesloten met gezangen, ook in het toneelstuk. De gezangen worden door de vijf bommenwerperbemanningsleden uitgesproken, begeleid door het lawaai van de bombardementen op Dresden. Zo moet een bombardement ongeveer geklonken hebben. Ondanks dat de vijf mannen de gezangen precies tegelijk uitspreken, is het niet altijd even verstaanbaar. Zeker omdat de gezangen in de stijl van Homerus zijn geschreven en zodoende vrij beeldend tot soms wat abstract zijn.
Naast dat de gezangen soms onverstaanbaar zijn, zitten er duidelijk meer schoonheidsfoutjes in. Een handeling die niet klopt met wat de verteller zegt of iets dat valt. Deze schoonheidsfoutjes worden allemaal professioneel en snel opgevangen door de acteurs. Het is de chemie die je laat twijfelen of het wel écht een schoonheidsfoutje is.
Er is gekozen voor een gewaagd decor: een verzameling planken die schuin afloopt. Maar wat echt in het oog springt zijn de honderden schedels rondom en onder de planken. Dit lugubere aanzicht zet meteen de toon. Honderden mensen zijn omgekomen bij de bombardementen in Dresden. De schedels illustreren de bizarre, misselijkmakende vertellingen van hoe de bombardementen plaatsvonden. Ook wordt er gespeeld met een groot scherm waar foto’s op worden geprojecteerd. Zo nu en dan spelen zich er scenes achter het scherm af, waarbij je slechts de silhouetten van de acteurs ziet. Het geeft een prachtig beeld.
Langzamerhand wordt het decor afgebroken, tot de klap aan het einde. Herr Dokter (Spitzenberger) wordt gek, gaat kapot en neemt het decor met zich mee. Het spelen met het decor is net datgene dat theater het extra gewicht en gevoel geeft.
Een zwaar en pittig toneelstuk, maar een prachtig stuk theater. Het stuk is net als het boek soms wat abstract, maar als je het programmaboekje van tevoren doorleest, is er niets aan de hand. Dit is productie die je niet de volgende dag vergeten bent.
De speellijst van Het Stenen Bruidsbed vind je hier.
