In de Kroatische kustplaats Split werd zaterdagmiddag voor de derde keer de Gay Pride georganiseerd. Voor de homogemeenschap in het katholieke Balkanland was het de kans om in opstand te komen tegen de groeiende anti-homosentimenten in het land, dat over drie weken toetreedt tot de Europese Unie.
Halverwege de ochtend is het nog rustig in het Strossmeyerov Park in het oude centrum van Split. ’s Middags wordt er de derde Gay Pride gehouden. Het park wordt een paar uur voor de start bevolkt door moeders met kinderwagens en bejaarden, maar vult zich ook langzaam met tientallen politiemensen en ME’ers. Niet voor niets: de eerste Split Pride in 2011 liep enorm uit de hand toen homo’s massaal werden aangevallen door hooligans. Vorig jaar ging het beter, maar ook toen was de sfeer er gespannen.
Toch is de organisatie optimistisch over de derde Pride. “We verwachten enorm veel mensen die willen vechten voor hun rechten”, zegt Ljubomir Mateljan, woordvoerder van homo-organisatie LGBT. “In het land gaan nu stemmen op voor een referendum dat bepaalt dat het huwelijk alleen voor man en vrouw bestemd is. Simpelweg een schending van de mensenrechten. Als de regering wil laten zien dat het wil veranderen, is nu hun laatste kans.”
Bij de bakker aan de rand van het park wordt ook druk gepraat over de Pride. “Eigenlijk ben ik wel een beetje bang voor wat komen gaat”, zegt de 23-jarige medewerkster. Toen het twee jaar geleden uit de hand liep, was ze ook aan het werk. “Als het kon had ik de winkel nu gesloten en was ik naar huis gegaan.” Gevraagd naar verwachte ongeregeldheden reageert een agent die het park inspecteert schouderophalend. “De anti-demonstranten hebben een grote mond, maar uiteindelijk zal het allemaal wel meevallen.”
Helemaal voorop in de Pride loopt LGBT-woordvoerder Mateljan samen met burgemeester Balsadar, de Minister van Buitenlandse Zaken Vesna Pusić van de liberale Kroatische Volkspartij en twee medeorganisatoren.
Tegen enen loopt het park langzaam vol. Tientallen journalisten verzamelen zich naast de Pride-deelnemers die de bekende kleurige vlaggen met zich meedragen. De sfeer is gemoedelijk – de politieagenten en ME’ers kijken relaxt toe.
LGTB-woordvoerder Mateljan staat journalisten uit heel Europa te woord, die hem vragen naar een mogelijke herhaling van de ongeregeldheden van twee jaar geleden. “Journalisten hopen altijd op bloed”, zegt hij. “Maar ik verwacht een hele vredige dag. De mensen die protesteren zullen dat in stilte doen, want niemand hier is trots op wat er in 2011 gebeurde. Het gaf Split, en heel Kroatië, een slechte naam. De politie zal hooligans hoe dan ook op afstand houden.”
Ineens beginnen journalisten en cameramannen te rennen. Een brede, grijze vijftiger loopt het park in. Het is Ivo Balsadar, de vorige week gekozen burgemeester van Split, die vandaag voorop zal lopen in de Pride. Een betekenisvol politiek statement. En bijzonder, want het gebeurde niet eerder dat een burgemeester dat deed.
In Split staat de sociaaldemocraat bekend als pro-gay. In zijn campagne beloofde hij gelijkheid voor alle inwoners van Split, dus óók voor homoseksuelen. Hij verloor er veel stemmen mee, maar won met 615 stemmen verschil nipt van zijn conservatieve tegenstander Vjekoslav Ivanisevic.
Maar de homovriendelijke houding van Balsadar staat in schril contrast met de opinie van een groot deel van de rest van het land, waar bijna 90 procent katholiek is. Conservatieve activisten hebben in mei initiatief genomen voor een bindend referendum dat moet bepalen dat het huwelijk grondwettelijk voorbehouden blijft aan een man en een vrouw. De katholieke groep – die zich ‘In de naam van de familie’ noemt – heeft met meer dan 710 duizend verzamelde handtekeningen voldoende steun om de (centrumlinkse) regering te dwingen het referendum te organiseren. Die ziet dat niet zitten, want bekendstaan als anti-homoland is – zeker op de vooravond van toetreding tot de EU – iets waar niemand op zit te wachten.
Ook tijdens de Pride op deze zonnige zaterdagmiddag wordt veel gesproken over het referendum. Pjero Karmelic (27), student kunstgeschiedenis, is vandaag speciaal gekomen om zijn onvrede te uiten over de groeiende anti-homo-sentimeten in zijn land. Zelf heeft hij ‘gewoon’ een vriendin, maar dat mensenrechten in zijn land nog steeds een discussiepunt zijn doet hem pijn. “Alle mensen vechten hier vandaag voor hun rechten. Daar heb ik veel respect voor. De meeste homoseksuele Kroaten kiezen ervoor om zich te laten onderdrukken door de katholieke kerk om de discussie niet aan te hoeven gaan of om hun families de schaamte te besparen.”
Langzaam beweegt de menigte van zo’n 300 mensen zich naar de uitgang van het park. Kleurige borden met teksten als ‘I’m feeling gay’ en ‘Straight or gay, it’s love anyway’ worden omhooggehouden. Ook de organisatie van de Zagreb Pride – die volgende week wordt gehouden – is vertegenwoordigd met een groot spandoek.
Helemaal voorop in de Pride loopt LGBT-woordvoerder Mateljan samen met burgemeester Balsadar, de Minister van Buitenlandse Zaken Vesna Pusić van de liberale Kroatische Volkspartij en twee medeorganisatoren.
De route leidt door het oude centrum van Split en eindigt op de boulevard – een wandeling van een klein kwartier. Als de kleurige stoet zich langzaam door de straten voortbeweegt, wordt vanaf de terrassen luid geapplaudisseerd. Er wordt gereageerd met gezang en getoeter.
Als de burgemeester op het podium klimt wordt er luid gejuicht. Hij pakt de microfoon om zijn standpunten nog eens duidelijk te maken. “Natuurlijk zijn er tegenstanders, maar daar moeten we ons niet druk over maken. We gaan nu de goede kant op en die koers moeten we vasthouden.”
Het enige wat op dat moment herinnert aan de daadwerkelijke opinie in het land en wat er tijdens voorgaande Split Prides gebeurde, zijn de tientallen ME’ers die aan beide zijden van de stoet meelopen. Ze kijken strak voor zich uit, hun schilden in de aanslag houdend. Door hekken die aan weerszijden staan opgesteld is het onmogelijk om halverwege in te haken in de stoet. Maar het maakt de deelnemers niet minder vrolijk.
De Pride eindigt met optredens en speeches op de boulevard. Als de burgemeester op het podium klimt wordt er luid gejuicht. Hij pakt de microfoon om zijn standpunten nog eens duidelijk te maken. “Natuurlijk zijn er tegenstanders, maar daar moeten we ons niet druk over maken. We gaan nu de goede kant op en die koers moeten we vasthouden.”
Kroatië heeft nog een lange weg te gaan als het gaat om mensen- en homorechten, zeker met het referendum in het vooruitzicht. Maar het feit dat de Pride zonder enig gewelddadig incident is verlopen, geeft Mateljan en zijn kompanen moed, zegt hij na afloop. “We moeten blijven vechten, maar we hebben vertrouwen in de toekomst.”
“En misschien..”, zegt hij met een grijns. “Wordt het hier ooit zoals in Amsterdam.”
Alle foto’s van de Gay Pride kun je hier bekijken.
