Hagenaar Harry verloor 3 jaar geleden zijn baan als stratenveger maar bevindt zich momenteel in een reïntegratieproject waarbij hij precies hetzelfde werk uitvoert maar 400 euro minder verdiend. De Haagse wethouder Henk Kool is van mening dat “het goed is dat werklozen werkritme en –ervaring opdoen.” Dit voorval stond woensdag 12 juni in het AD en geeft aan dat er een verandering dient te komen in de aanpak van de werkloosheid in Nederland.
Wanneer een land in een economische crisis verkeerd moet men creatief zijn met de oplossingen voor een hoge werkloosheid onder de burgers. Het is van belang dat dit gestimuleerd wordt, maar binnen bepaalde kaders. De afgelopen jaren hebben onder meer Rotterdam en Amsterdam deze kaders overschreden door werklozen onbetaald aan het werk te zetten, met als belofte een grotere kans op een vaste baan. Echter, zij waren puur aan het werk voor het behoud van hun uitkering, waar zij anders op gekort zouden worden.
Het voorval in Rotterdam dateert uit maart 2012, waar de gemeente busladingen vol werklozen langs de tuinders in het Westland stuurde. In totaal kwamen er zo’n 1000 werklozen opdagen waar voor 150 van hen een betaalde vaste baan in het verschiet lag bij de tomatentelers en orchideeënkwekers. Aanvankelijk leek het dé oplossing voor het gebrek aan arbeidskrachten bij de tuinders en de werklozen die thuis zaten. Ware het niet dat het experiment faliekant mislukt is. Van de 1000 werklozen die zich aangemeld hadden bleven er 26 over die aan de slag gingen, van hen kwam een schamele 5 door de proeftijd. Nu lijkt het net alsof de werklozen de kantjes er vanaf liepen, de situatie ligt echter complexer. Na jaren thuis gezeten te hebben moesten zij van de ene op de andere dag fulltime aan het werk, hier schuilt het probleem. De gemeente had beter een proces van invoering kunnen plannen, opdat de werklozen zouden kunnen wennen aan het werken in loondienst, iets dat zij lang niet gedaan hebben. Dit viel hen zeer zwaar op het dak, bovenop het feit dat de tuinders liever scholieren, studenten en immigranten uit Midden- en Oost Europa met hun gewassen bezig zagen. Rotterdam deed een poging om de werkloosheid aan te pakken, maar het werkte averechts: de werklozen raakten door deze ervaring minder gemotiveerd dan zij al waren.
Ook de gemeente Amsterdam kan er wat van. Momenteel moeten de stadsarchieven gedigitaliseerd worden en hier heeft de gemeente een ruime pool werklozen voor ‘aangesteld’, welke saai, onbetaald en verplicht werk doen. Aldus het nieuwe reïntegratieproject van de gemeente Amsterdam. Dit voorval is echter van een totaal andere orde dan hiervoor genoemd in Rotterdam. Het feit dat de stadsarchieven gedigitaliseerd worden en hiermee een grote ruimte in het centrum vrijkomt, is natuurlijk positief, zo brengt de gemeente het ook. Ware het echter dat de werklozen niks van dat alles gaan doen: zij mogen het archief gereedmaken voor de digitalisering. Ofwel, het grote hok vol papierwerk opschonen en poetsen, opdat de mensen die wel in vaste dienst zijn het proces van de digitalisering kunnen uitvoeren. Als de werklozen hier geld voor kregen, zou het lang niet zo’n probleem zijn. Misschien is het niet een hele uitdagende baan, maar er wordt tenminste gezorgd voor levensonderhoud. Dit is echter niet het geval. De werklozen worden ‘ingehuurd’ met als dreigement dat zij anders gekort worden op hun uitkering, of dat deze volledig ingetrokken wordt. Op deze manier zijn zij dus aan het werk om slechts hun uitkering te behouden, dit is een vorm van dwangarbeid.
Binnen de gemeente is hier al fikse kritiek op geweest, het werd onder meer bestempeld als een “dwangarbeidproject”, waarbij er sprake is van een moderne vorm van slavernij en hiermee de ondermijning van bestaande cao’s. Dit voorval is een treffend voorbeeld van het nog aan te nemen wetsvoorstel Participatiewet. Deze wet moet voorkomen dat men in het sociale vangnet in de vorm van een bijstandsuitkering blijft hangen. De vrees van onder meer het FNV is dat wanneer de Participatiewet aangenomen wordt in de Tweede Kamer, de deur wagenwijd opengezet wordt voor werkgevers om zich niets meer aan te hoeven trekken van cao-regelingen of het minimumloon.
Vanuit het standpunt van de gemeente is het in te zien dat zij ervoor willen zorgen dat mensen makkelijker en sneller aan het werk gaan. Wat dat betreft heeft het plan een goede achtergrond. Het wordt echter niet op de juiste manier uitgevoerd, want de werklozen die slachtoffer zijn van deze moderne dwangarbeid voelen zich totaal ondergewaardeerd en hebben niet de hoop dat zij sneller aan een baan komen in de toekomst. De gemeentes en de regering moeten ervoor zorgen dat er bijvoorbeeld een compensatie komt voor het werk dat de werklozen leveren. Het hoeft niet een heel groot bedrag te zijn, maar wel dusdanig dat het gezien kan worden als een bonus bovenop de uitkering die zij ontvangen. Waarbij zij wel de vrijheid hebben om al dan niet deel te nemen aan het programma dat de gemeente aanbiedt. Hierbij zou gedacht kunnen worden aan de manier waarop werkgevers omgaan met stageplekken van studenten. Veel van hen bieden een stagevergoeding aan, welke altijd lager ligt dan het toereikende salaris, maar het is een blijk van waardering voor de gedane arbeid.
Het is echter van belang om de werklozen ‘binnenboord’ te houden. Vergeleken met de rest van Europa is de exodus naar het buitenland vanuit Nederland relatief klein. Zeker wanneer dit vergeleken wordt met de Zuid-Europese landen, waar de overheid zich volledig bezighoudt met de oudere kiezers, en niet met de jongeren. Hierop trekken veel van hen naar het buitenland, op jacht naar een vaste baan. In Frankrijk kiezen veel jongeren ervoor om naar Londen te trekken. De laatste jaren is de stad zo in trek onder Franse jongeren dat het de op 5 na grootste Franstalige stad op aarde is. Dit geeft aan dat we als Nederland ervoor moeten waken om iedere jongere werkloze binnen de landsgrenzen te behouden. Zij zijn immers de toekomst van dit land en het tij zal keren!
Sjors Kremers is de zakelijk leider van Bureau Asri te Amsterdam, waar hij zorgt voor het organiseren van evenementen en het onderzoeken van actualiteiten met en door jongeren in de regio. Volg Sjors via Twitter of bezoek de website.
