Historicus Ewout Klei presenteerde afgelopen vrijdag zijn nieuwe boek Patriot en populist avant la lettre over Joan Derk van der Cappellen tot den Pol. Door de opkomst van Fortuyn is de historische figuur Van der Cappellen terug in de publieke belangstelling. Klei’s toehoorders kregen niet alleen een beeld van Van der Cappellen en zijn gelijkenissen met Pim Fortuyn, maar ook van John Wilkes uit Engeland, die voor Van der Cappellen een voorbeeld en inspiratiebron is geweest. Op dezelfde manier werd Van der Cappellen een inspiratiebron voor Pim Fortuyn.
De Kampense boekhandel Bos was eenmalig het decor voor politieke geschiedenis. Het enthousiasme voor dit thema is echter vaak beperkt. Klei vraagt wie zijn boek al gelezen heeft. Van de 25 aanwezigen gaat er één vinger omhoog. Wat was ook alweer de titel van het boek? Het is de meesten ontschoten. Klei’s vrouw fluistert dat ze dit soort boeken nooit leest. Ze is blij dat Klei schrijft omdat hij daar blij van wordt. Klei is een amusant verteller en dat lijkt vanavond belangrijker dan de inhoud. En toch is die inhoud niet onbelangrijk.
Fortuyn en Van der Cappellen waren beide mateloos populair, maar ook omstreden. Hun strijd leek op elkaar: ze hadden door conflicten moeite om een formele politieke positie te verwerven en te behouden, schreven controversiële stukken, streden voor politieke vernieuwing, wilden het volk meer macht geven en schreven beiden een werk getiteld: Aan het volk van Nederland.
Beiden waren narcisten die het volk meer macht wilden geven, maar die zich ook verheven voelden boven datzelfde volk. Fortuyn zag zoveel overeenkomsten tussen hem en Van der Cappellen dat hij zijn historische voorganger homoseksualiteit toeschreef, maar Klei heeft daarvoor geen aanwijzingen kunnen vinden in de vorm van condooms of andere parafernalia.
Klei amuseert iedereen. Een deel van het publiek heeft weinig parate kennis en leert over populisme en het feit dat Fortuyn niet de eerste politieke dissident, patriot en populist was. Anderen hebben meer kennis, maar worden door Klei getrakteerd op anekdotes over de illustere voorgangers van Fortuyn die bij het grote publiek nauwelijks bekend zijn. Zo leren we dat er een standbeeld van Van der Cappellen staat op een parkeerplaats in Zwolle. Hij wordt daar ‘de parkeerwachter’ genoemd. Dit is dus ‘het historische besef van Zwolle’, grapt Klei.
Waarom aandacht voor Van der Cappellen? Achteraf blijk je aan allerlei historische figuren enorme verdiensten te kunnen toeschrijven. Van der Cappellen stond aan de wieg van de patriottenbeweging en droeg bij aan de erkenning van Amerika door Nederland. Dit laatste kan in verband worden gebracht met de bevrijding van Nederland na de Tweede Wereldoorlog.
Toch is Van der Cappellen controversieel gebleven, zien sommigen hem ten onrechte als een landverrader en werd zijn graf ooit opgeblazen. Maar, zo houdt Klei ons voor, dat is beter dan dat hij vergeten zou zijn. Dat is het ergste wat tegendraadse figuren kan overkomen.
Eigenlijk, zegt Klei, zijn heel veel zaken helemaal niet nieuw. Momenteel twitteren politici, maar vroeger waren pamfletten nieuw. Politici doen eigenlijk altijd hun voorgangers na. Fortuyn droeg mooie pakken en had een kaal hoofd, en deze stijl is door PVV-Kamerleden overgenomen. Je hebt nu establishment waar men tegen in verzet komt, en dat was vroeger ook zo. En zo blijft alles hetzelfde.
Dat geldt ook voor politieke historie: die was altijd al belangrijk en interessant maar krijgt toch weinig aandacht. Toch kunnen ook mensen die er weinig van weten zich er prima mee vermaken. Altijd gold dat goede vertellers impopulaire onderwerpen toch aan de man kunnen brengen. En het is ook van alle tijden dat de media uitgaan van bestaande lijstjes van experts, en dat nieuwe namen dus amper een kans krijgen. Zie hier de reden waarom Klei niet zou misstaan op primetime televisie, maar waarom u hem toch niet kent. Alles blijft immers altijd hetzelfde.
Chris Aalberts is auteur van: Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen. Hij gaat voortaan regelmatig het land in om verslag te doen van politieke bijeenkomsten. U kunt hem uitnodigen via [email protected].
