Op 30 en 31 oktober komt het fenomeen Bob Dylan weer naar Nederland. Acte de présence: de Heineken Music Hall in Amsterdam. Welke kunstenaar van zeventigplus mag je omschrijven met het begrip fenomeen? Sterker: een omstreden fenomeen. Vanaf het prille begin van de jaren zestig toen Bob Dylan voor het eerst van zich deed spreken, werd hij door fans en media meestal verkeerd begrepen.
Dylan smeet gewoon elk hokje dat we voor hem bedachten keihard voor onze neus dicht. Sindsdien zijn wij gewone stervelingen op zoek naar de sleutel in de hoop de man en zijn werk alsnog te kunnen duiden. Er is een sleutel die ik graag eens wil uitproberen, temeer omdat bij mijn weten niemand hem als zodanig ooit eerder kwalificeerde: Bob Dylan is de allereerste punker.
Bob Dylan? Punk? In het begin van de jaren zestig toen de popmuziek eigenlijk nog moest beginnen, vertoonde de man al punkachtige trekjes in zijn ageren tegen de gevestigde orde en het omarmen van een doe-het-zelf-mentaliteit. Als er iemand is geweest die zich tot op de dag vandaag nergens wat van aantrok, volstrekt onvoorspelbare platen uitbracht, zich niet bekommerde om imago of verkoopcijfers, is het wel Bob Dylan. Nimmer leek hij te druk te maken over wat zijn fans van hem vonden of hoe muziekindustrie en media met hem omgingen. Liever sloot Dylan een pact met laten we het gemakshalve maar noemen artistieke gedaantewisselingen en de daaruit ontstane ongrijpbaarheid. “Chaos is a friend of mine”, is een beroemd en veelzeggend citaat uit een interview met Newsweek.
Ondanks de toenemende kritiek die er de laatste jaren valt te horen over zijn livereputatie, en inderdaad toont YouTube soms pijnlijke voorbeelden waarin Dylan zijn songs onherkenbaar aan gort zingt, is er voldoende reden om een optreden van hem te willen bijwonen. Al is het maar “omdat het nou eenmaal Bob Dylan is” of “omdat het nog kan”. Zelfs Dylan heeft natuurlijk niet het eeuwige leven; onlangs vierde hij zijn tweeënzeventigste verjaardag.
Dat sommigen hem misprijzend een fossiel uit de jaren zestig blijven noemen is net zo misplaatst als het verwijt dat de zanger op oude roem teert. Het zijn dezelfde mensen die in Dylan altijd maar de protestzanger zien, een predicaat waar hij zichzelf snel van afkeerde. Nee, Bob Dylan is de kunstenaar wiens werk je het beste kunt beoordelen wanneer je moeite doet kennis te nemen van zijn albums. Waar je best een hele kluif aan hebt trouwens. “People can learn everything about me through my songs, if they know where to look,” beweerde hij bijna raadselachtig.
Hoeveel boeken zijn er niet volgeschreven over zijn oeuvre? En met welke plaat moet je in godsnaam beginnen? Probeer eens Highway 61 Revisited, uit 1965. De plaat opent met het beroemde Like A Rolling Stone. Alles wat op die plaat is te horen was nooit eerder te horen. Volgens een criticus begonnen de jaren zestig pas met dit album.
Een andere reden om op 30 en 31 oktober naar de hoofdstad af te reizen, is dat Dylan zijn aloude klassiekers uit het roemruchte era, afwisselt met werk van recente albums als Love & Theft, Together Through Life en Tempest. Curieus is wel dat hij sinds enkele maanden een vaste setlist speelt. Voorheen stond Dylan erom bekend naar hartenlust te putten uit zijn omvangrijke oeuvre; drie avonden achterelkaar in dezelfde zaal betekende soms drie totaal verschillende optredens.
En nee, Boy Dylan is niet op tournee. Op tournee gaan is iets voor artiesten die een nieuw album promoten. Dylan heeft zich van dat voorspelbare mechanisme van de muziekindustrie nooit iets aangetrokken. Hij ziet zichzelf als een “song & dance man”. Optreden is voor hem de gewoonste zaak van de wereld. Net als ademhalen. De man weet niet beter. Zijn leven speelt zich voornamelijk af in hotelkamers, zijn bandleden en roadies ziet hij vaker dan zijn eigen kinderen.
Wie weet is er ooit in het begin van zijn carrière een moment geweest waarop hij de twijfel zag opdoemen maar ogenblikkelijk dacht: oké, ik ben misschien geen geweldige zanger en gitarist, mijn stem scheurt als een brommer door een korenveld, maar ik begín gewoon, ik zie wel waar ik uitkom. Dat hebben we geweten. Bob Dylan is sindsdien het epicentrum van zijn eigen universum. Geen sleutel die daarop past.
Bob Dylan speelt in de Heineken Music Hall, Amsterdam, 30 en 31 oktober 2013. De voorverkoop is inmiddels begonnen.
