“We zijn heel blij dat jullie gekomen zijn. Het is immers de warmste dag van het jaar, en dit is volgens velen ook het meest saaie onderwerp wat er bestaat”. De debatleider heeft er zin in. Vanavond debatteren burgers bij ProDemos over de vraag hoe democratisch Europa kan worden. Er is een concrete aanleiding: er is een netwerk opgericht onder de naam European Alternatives.
Zij gaan een burgermanifest schrijven in de hoop Europa democratischer te maken. European Alternatives is een transnationaal netwerk in achttien steden, legt Laura Fruhman uit. Het gaat om het bouwen van een transnationale cultuur, maatschappij en politiek door middel van debatten, fora, campagnes en artistieke projecten. Voorlopig is het netwerk druk met het schrijven van een burgermanifest door met burgers in verschillende landen te praten. Het manifest zal worden aangeboden aan het Europees Parlement.
De debatleider vraagt zich af of dit zal helpen de burgerbetrokkenheid bij Europa te vergroten. Fruhman hoopt dat wel. Ze hoopt veel ideeën op te doen wat burgers willen en wil dat meenemen met de research teams die momenteel het burgermanifest aan het voorbereiden zijn. Dit project draagt bij aan meer democratie in Europa, horen we Fruhman zeggen, maar hoe dat precies in zijn werk gaat blijft duister: “De burger komt nu in ieder geval naar het Europees Parlement toe”. Vooralsnog is de bijdrage vooral dat het Europees Parlement kennis gaat nemen van dit burgergeluid.
Fruhman wordt op haar wenken bediend. Er blijken slechts twee eurosceptische burgers in de zaal te zitten. De reacties zijn dan ook instemmend. Al snel ontstaat een lange lijst klachten waar het in de Europese democratie aan schort. Er is te weinig burgerbetrokkenheid, er is op school nauwelijks uitleg over Europese instellingen, de Tweede Kamer neemt Europa niet serieus en er is onvoldoende media-aandacht voor Brussel.
Andy Klom van de Europese Commissie meldt dat er een communicatiestrategie is voor Europa, maar die blijkt onvoldoende om de problemen op te lossen. Andere landen laten zien dat het echt beter kan, vertelt Klom. Het is dus wel mogelijk de burgerbetrokkenheid te vergroten, maar dan moeten scholen, politici en media wel meewerken. Direct ontstaan er ideeën hoe het allemaal beter kan: sociale media moeten ingezet worden, er moet digital storytelling worden gebruikt, en maatschappelijke organisaties als European Alternatives kunnen de rol van intermediair op zich nemen.
Godelieve van Heteren van de Europese Beweging doet een extra duit in het zakje. Ze komt met de Hong Kong Duck, een metershoge gele opblaaseend die mensen aan het denken zet over duurzaamheid. Er zijn volgens Van Heteren flashmob-achtige lunches nodig om mensen over Europa te laten praten, niet over instituties, maar over wat ze bezighoudt op een leuke, speelse manier. Dan ontstaan er later alsnog discussies die meer over de regels, wetten en instellingen gaan, zo suggereert Van Heteren. In de zaal klinkt brede instemming: ‘we moeten dit soort zaaltjes uit’.
Wat is het probleem van publiek debat over Europa? Het beste voorbeeld komt van Andy Klom: hij was naar Almere gegaan om PVV-stemmers te overtuigen dat Europa positieve kanten heeft. De PVV-ers waren niet komen opdagen. En zo ging het vanavond ook: er waren alleen eurofielen aanwezig die maar één probleem met Europa kunnen bedenken: dat velen er niet enthousiast over zijn. Dat is inderdaad een democratisch probleem, maar niemand wilde dat probleem democratisch oplossen omdat men massaal een eenzijdige blik op democratie heeft.
Democratie betekent discussie met iedereen en de kans open laten dat de eurosceptici de discussie over Europa winnen. Democratische problemen in Europa zijn breder dan dat burgers Europa niet leuk vinden. Het probleem is dat burgers veel Europees beleid niet steunen, het nauwelijks kunnen veranderen en dat veel politici daar geen oog voor hebben. Dit gaat echt over democratie, niet over de vraag hoe de Brusselse PR-machine nog effectiever propaganda kan maken voor Europa.
Ook een goedbedoeld initiatief als European Alternatives lost dit democratische probleem niet op. Dat merken eurofielen echter pas nadat hun burgermanifest in een diepe la is verdwenen.
Chris Aalberts ontdekt het publieke debat in Nederland. Tips en uitnodigingen zijn welkom via [email protected].
