Een bijeengeraapt zooitje campingstoeltjes in jaren 70-stijl doen in combinatie met het oranje licht en de rondlopende kippen voelen als ’t Spaanse Schaep, de tv-serie van de KRO. Een fijn gezicht. Toch zit het publiek op iets anders te wachten, namelijk op De Meeuw, een klassieker van Tsjechov.
De enige actie tot de lichten in de zaal uitgaan en de acteurs beginnen, zijn twee veelbelovende kippen. De kippen lopen over een Russisch landgoed, dat zichzelf letterlijk schildert als de lichten uitgaan. Een enorm scherm achteraan het toneel wordt van achteren oranje verlicht. Een schim met een pot verf en een kwast op een meters hoge stok schildert onder het genot van een cello in mineur. De acteurs kijken vol verbazing naar hoe de bergen worden geschilderd. Een prachtig gezicht.
De Meeuw is een prachtige tragedie, niet alleen over liefde maar ook over ambities, de generatiekloof, succes en roem. Ook komt aan het licht dat het theater best eens mag veranderen, het conservatieve mag eruit. Een discussie die altijd gevoerd zal worden. Met uiteraard de nodige Russische drama erin die soms wat Shakespeariaans aandoet.
Terwijl de ambitieuze schrijver Konstatin verliefd is op het plattelandsmeisje en actrice in wording Nina, geeft zij zich over aan de succesvolle schrijver Boris Trigorin. Die is op zijn beurt de minnaar van de succesvolle actrice en moeder van Konstatin, Irina. Ondertussen is Masja doodongelukkig omdat haar liefde voor Konstatin niet wordt beantwoord. Als uitvlucht gaat ze dus maar in op Medwenko, die zijn leven zou geven voor Masja. A Midsummer Night’s Dream maar dan op z’n Russisch en zonder elfen.
Kortom, genoeg drama om een interessant toneelstuk van te maken. Het geheel wordt letterlijk geschilderd door de mysterieuze persoon achter het grote scherm. Er wordt met de kleur van het licht gespeeld, wat de sfeer telkens doet veranderen. Voorop is een toneel van houten planken gebouwd, dat per bedrijf van soort verandert. Van toneel aan het meer tot salon van het landhuis.
Echter is er teveel dat afleidt. Twee ongebruikte kippen die rondlopen alsof er geld over was en er dus maar kippen zijn aangeschaft, een zwembadje waar loos twee keer voeten in worden afgespoeld, heel veel rekwisieten en een overdaad aan meubels. Het spel verdwijnt bijna in het decor.
Ook is de muziek hard, sommige mensen in het publiek zitten met hun oren dicht als er muziek wordt afgespeeld wanneer de acteurs het toneel verbouwen. Best jammer, aangezien er niet alleen goede maar ook sfeerverhogende muziek als die van The Doors wordt gebruikt. Geluid en muziek kunnen veel toevoegen aan een stuk, mits het niet op volume doof wordt afgespeeld.
Alsof er wordt gecompenseerd voor de acteurs. En dat is vreemd. Toneelgroep Amsterdam wordt niet voor niets internationaal gewaardeerd: het beschikt over een bijzonder veel goede acteurs. En ook deze cast was weer een genot. De chemie tussen de spelers is ongekend, de geloofwaardigheid is bizar.
Kesting weet de vertedering voor de jonge en naïeve Nina, overtuigend gespeeld door Hélène Devos, bijna eng echt neer te zetten. Voor haar omgeving is het te hopen dat Chris Nietvelt in het echt niet zo temperamentvol is en in Eelco Smits zit ogenschijnlijk écht een getergde kunstenaar. Alleen Alwin Pulinckx valt een beetje weg, wat louter te wijten valt aan de grote van zijn rol. Maar de manier waarop de acteurs je meenemen in het tragische verhaal is overtuigend en meeslepend.
Ondanks het heftige verhaal zit het stuk ook vol humor. Emotionele of ongemakkelijke momenten die gerelativeerd worden door een grappige opmerking. Er worden regelmatig grappige verwijzingen gemaakt naar de moderne tijd. Tsjechov schreef De Meeuw in 1896 waarin hij subtiel laat weten dat het theater wel wat veranderingen kan gebruiken. Tijdens zijn betoog wat er zo vervelend is aan het huidige theater noemt hij onder andere de zendmicrofoon, waarna hij naar zijn microfoontje wijst. Bij deze en nog talloze grappen gaat er een lachsalvo door de zaal. Die kleine dingetjes maken een toneelstuk. Ook zonder alle onzinnige proppen op het podium.
Overdaad schaadt. Dat blijkt. Een bijna leeg toneel had het briljante spel en de chemie van de acteurs, de humor, het drama van de generatiekloof en de uiteindelijke tragedie veel beter uit laten komen. Prachtig spel valt weg in het decor. En de kippen? Die spelen schijnbaar alleen de ietwat overbodige rol van scharrelkip.
Zien? De Meeuw staat nog tot 23 juni in de Stadsschouwburg Amsterdam en tourt in augustus door Nederland. De speellijst vind je hier.
