Terugtreden is vooruitkijken
Op de website van het Parool is een artikel te lezen met als titel: Overheid en burgers verstikken elkaar.
Het gaat over de zelfredzaamheid van de burgers en een belastingverlaging die daaraan kan bijdragen.
De basis voor dit artikel staat op de website van Trouw. Het artikel van Trouw is geschreven naar aanleiding van het advies van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO), die voorstelt dat de overheid de teugels laat vieren.
Maar we kunnen ons afvragen: is dat verstandig of zelfs verantwoord? Sterker nog, draagt een financiële lastenverlichting bij aan zelfredzaamheid?
De vraag die bij mij opkomt, naar aanleiding van deze stukken: kan de samenleving zelfredzaam zijn en de verleidingen weerstaan waar velen van ons aan verslaafd zijn? Zoals macht, status en geld? Het is en blijft natte vingerwerk als het gaat om dit soort onderzoeken. Een aaneenschakeling van aannames en speculaties, want niemand kan exact voorspellen hoe de samenleving hierop gaat reageren, het kan evengoed uitdraaien op een fiasco.
Ik denk dat de overheid beperkt is in zijn kunnen door drie simpele zaken: competentie, de wispelturige burger en de EU, waarbij de laatste wel heel vaak als excuus wordt gebruikt om eigen tekortkomingen te verdoezelen.
Burgers zijn er om uitgeknepen te worden via heffingen en accijnzen en grote bedrijven bestaan om gereguleerd te worden, zodat corruptie (bv: in de zorg en bankensector) niet helemaal uit de hand loopt. Alleen zo kan een steeds groter wordende overheid goed gedijen. Laat de overheid de teugels wat losser, dan zullen chaos en corruptie hoogtij vieren.
Sociologie is er om de burgers en de samenleving te bestuderen. De overheid maakt veelvuldig gebruik van die geanalyseerde gegevens en past het beleid hierop aan. De samenleving is in de meeste gevallen dan makkelijker te sturen en de overheid kan gemakkelijker anticiperen.
Maar ook sociologie is geen exacte wetenschap. Wat heeft de sociologie zich bijvoorbeeld vergist in de complexiteit van de multiculturele samenleving en de gevolgen ervan.
De natte droom van iedere liberaal is een overheid die in mindere mate aanwezig is in de samenleving, minder belasting int en zich minder bemoeit. Maar volgens mij bestaat er een flinterdunne scheiding tussen echt liberalisme en anarchisme. De mens is hier simpelweg niet klaar of geschikt voor, redeneert de overheid, en ik zet eerlijk gezegd ook mijn vraagtekens hierbij.
Aan de kant van de overheid loert ook constant de verleiding tot machtsmisbruik, corruptie en het verwaarlozen van de basale kerntaken van de volksvertegenwoordiging. Perverse prikkels en pluche plakken noemt men dat in de volksmond. Een overheid die afhankelijk is van het consumerende volk, dat is wat ze zijn geworden.
Het is natuurlijk moeilijk te meten hoeveel procent van de burgers rationeel kan denken, hoeveel burgers daadwerkelijk zicht hebben op de conjunctuur van ons land, hoeveel burgers zich kunnen neerleggen bij democratische besluitvorming of zelf het begrip ‘consensus’ begrijpen.
Feit is dat onze samenleving steeds kritischer en individualistischer wordt, wat niet per definitie slecht is zolang ‘het systeem’ ook mee-evolueert. Dit zou ervoor moeten zorgen dat de overheid niet zomaar overal mee weg komt. Wat er weer voor zou kunnen zorgen dat belastingverhogingen niet klakkeloos worden geaccepteerd omdat de overheid weigert in het eigen vlees te snijden of te hervormen.
De overheid controleert de burger, maar wie controleert nu eigenlijk de overheid? De rechterlijke macht die inmiddels zo goed als ontoegankelijk is voor de normale man?
Overheid en politici zijn de schuld van alles en we betalen veel belasting, dus laat diezelfde overheid het ook maar oplossen. Dat is de gemiddelde insteek die mensen hebben. Zonder er bij stil te staan hoe de verzorgingsstaat is ontstaan en zonder er bij na te denken hoe deze kan blijven bestaan.
De uitblijvende hervormingen en het keer op keer lastenverzwaring doorvoeren, dat zou in het verleden ervoor gezorgd hebben dat de bevolking massaal de straat op ging. Vooralsnog blijft het nu bij een digitaal protest via socialmedia.
Terugkomend op het artikel met de bevindingen van de RMO: het klinkt logisch en voor de hand liggend dat een verlaging van de belasting een positief effect zou kunnen hebben op de samenleving. Ik denk bijvoorbeeld aan stimulering van de koopkracht Maar waar halen we dan die zes miljard vandaan die de EU ons oplegt? “Bij de overheid”, klinkt het vervolgens uit één mond.
Hebben deze financiële maatregelen dan ook meteen een positieve invloed op onze zelfredzaamheid? Dat vraagt namelijk om een eind te maken aan de individualisering in de samenleving en weer terug te gaan in de tijd, naar die periode waar we nog voor elkaar zorgden.
Is dat nog wel eerlijk nadat we decennia lang zijn ‘verzorgd’ en gepamperd door de overheid? Is het anno 2013 nog wel eerlijk om zelfredzaamheid te verlangen als oplossing voor een crisis veroorzaakt door de financiële sector? Het is de makkelijkste oplossing voor de overheid die hoopt/eist dat burgers terug vallen op de solidaire samenleving van vroeger.
Een overheid in harmonie met burgers en samenleving…sciencefiction wat mij betreft. Zolang de burgers en de overheid alles beredeneren vanuit de portemonnee zal er nooit wat veranderen. De kunst is om een samenleving enigszins ‘draaglijk’ te krijgen, een oplossing is onmogelijk.
