De macht aan het volk. Dat is democratie. Het volk kiest haar eigen vertegenwoordigers en controleert hen.
Politiek is een belangenstrijd, dus het is niet vreemd dat er spanningen ontstaan. Gefrustreerde burgers kunnen overgaan tot het bedreigen van hun vertegenwoordigers. Om die reden wordt Geert Wilders 24/7 beveiligd.
Hoe zit het echter met de dreiging vanuit de andere zijde? Vanuit de zittende macht?
We nemen even een kijkje in de krochten van de democratie: de gemeenteraad.
Actueel is de kwestie Spuiforum waar 80% van de inwoners tegen is. De PvdA-ledenraad stemde tegen, maar de PvdA-wethouder drukte toch door.
De geruchten over intimidatie zijn niet van de lucht. Een PvdA-raadslid, stapte gedesillusioneerd uit zijn partij en een CDA-raadslid veranderde plots van mening. Uiteindelijk stemde de gemeenteraad met slechts één stem verschil voor de bouw. Het volk heeft dus ook deze slag verloren.
Verkiezingen zijn een belangrijke voorwaarde voor een democratie. Maar zolang volksvertegenwoordigers onderdrukt en omgekocht kunnen worden door de zittende macht, zolang door het raadswerk zelfs je kostwinning op het spel kan komen te staan, kan er geen sprake zijn van integer bestuur, laat staan van democratie.
Partijbonzen en Bestuurlijke Integriteit
Rond 1900 toen de politieke partijen opkwamen, werd door prof. mr. J.T. Buijs al gewaarschuwd dat partijstructuren in strijd zijn met grondwettelijke eisen.
In 1992 zetten minister Dales Integriteit op de agenda en sindsdien zijn er stapels beleidstukken geschreven.
Onderzoeken naar de vele corruptievallen in 2012 wijzen uit dat wij ondanks de vele maatregelen, niets zijn opgeschoten. Voor minister Plasterk reden om Integriteit tot speerpunt van zijn beleid te maken.
Hij meldt vervolgens dat hij voornemens is om de burgemeesters bij wet te belasten met het toezicht op de bestuurlijke integriteit binnen hun gemeenten.
Absurd!
Ten eerste zijn burgemeesters geen gekozen volksvertegenwoordigers maar benoemde partijbonzen en ten tweede is de belangrijkste kwaliteit van partijbonzen nu eenmaal dat ze het belang van hun partij boven het algemeen belang van het volk stellen, ook als ze burgemeester zijn.
Het bij wet versterken van de positie van partijbonzen op burgemeestersposten en hun benoemen tot slager die eigen vlees gaan keuren, gaat dus dwars tegen alle democratische en integriteit regels in.
Heel merkwaardig is dat Plasterk niets zegt over de rol van raadsleden, de primaire bewakers van bestuurlijke integriteit, ook als het om de burgemeester gaat.
Als er in het kader van bestuursintegriteit een positie versterkt moet worden dan is het wel die van het individuele raadslid.
Eerwraak voor dissidenten
Democratie draait om controle van de macht, namens het volk. De raadsleden worden geacht de bestuurlijke integriteit te bewaken en om misstanden zoals corruptie, fraude en belangenverstrengeling door burgemeester en wethouder aan de kaak te stellen.
Een onmogelijke opgave als hun veiligheid en onafhankelijkheid niet 100% gegarandeerd is.
In de praktijk laat die veel te wensen over, getuige het democratisch slagveld. Ik noem 4 recente gevallen waarbij raadsleden grote schade hebben opgelopen door het raadswerk.
Hoe heeft het zover kunnen komen?
Door de partijstructuren hebben landelijke partijen een keur aan instrumenten kunnen ontwikkelen om effectief kritiek van hun raadsleden te kunnen smoren:
Oppositieraadsleden worden verleid met:
Gelukkig zijn er raadsleden die niet buigen onder de druk. Non-conformisme wordt echter niet geduld. Er volgt een cordon sanitaire en een klokkenluiderbehandeling om het raadlid de Raad uit te jagen en zijn zetel aan de fractie af te staan.
Vertrekt het raadslid uit de fractie maar behoudt hij zijn zetel om zelfstandig verder te gaan dan is hij helemaal de pineut.
Het proces is goed te vergelijken met eerwraak: de gehoorzamen worden beloond en dissidenten meedogenloos afgestraft.
In beide gevallen verliest het volk.
Let wel: dit gebeurt niet aldoor en niet overal. Het is vanzelfsprekend afhankelijk van de belangen die er spelen. Hoe duurder het project waarover besloten moet worden hoe harder de aanpak.
En uiteraard is de politiek geen bedevaartsoord en moeten politici tegen een stootje kunnen. Maar er zijn grenzen, die bij wet zijn vastgesteld en die worden vaak grof en ongestraft overtreden.
Toezicht door de burgemeester gaat niet helpen. Zij zijn vaak zelf het probleem.
Kwetsbare positie raadsleden
Als je de positie van raadsleden positioneert ten opzichte van die van de collegeleden dan zie je het volgende beeld:
Onder deze omstandigheden is er alle ruimte voor onderdrukking van raadsleden en kan vrij eenvoudig de lokale democratie, buiten het zicht van de kiezer om, de nek worden omgedraaid.
Wanneer houdt men op de uitwassen weg te zetten als incidenten?
PvdA en VVD zetten onafhankelijke politieke partijen nog verder op achterstand
In totaal telt Nederland 9175 raadsleden. Naar schatting is ruim een derde deel niet verbonden aan de gevestigde partijen. Ze vormen onderhand een ernstige bedreiging voor de macht van die partijen.
Hun aantal stijgt omdat:
Naar verwachting zullen de komende verkiezingen een aardverschuiving teweeg brengen in het voordeel van de lokale partijen. Hoopgevend voor de democratie maar het drijft de gevestigde partijen, waartoe ook PvdA-minister Plasterk behoort, tot wanhoop.
2550 raadsleden van onafhankelijke partijen hebben zich verenigd in de VPPG. Minister Donner had als minister van Binnenlandse Zaken regelmatig overleg met de VPPG. Ze zijn immers de grootste politieke groepering in het land.
Plasterk heeft al in zijn eerste overleg met de VPPG in april 2013 aangegeven het overleg te staken. Hij heeft ook besloten dat de VPPG niet op subsidie van hem hoeft te rekenen ondanks oproepen daartoe van de Eerste en Tweede Kamer. De gevestigde landelijke partijen ontvangen wel subsidie.
Deze beslissingen druist in tegen de democratische rechtsstaatgedachte om rechtsgelijkheid te bevorderen en waarin willekeur niet past. Ze rijmen niet met de met het coalitieakkoord “Bruggen slaan” en al helemaal niet met zijn eigen woorden dat hij Integriteit in het openbaar bestuur belangrijk vindt.
Het harmoniseert wel perfect met de strafmaatregel voor afsplitsers (art. 9 lid 2) die door de Nieuwegeinse VVD-fractie is geïnitieerd. Daarin is vastgesteld dat raadsleden die hun fractie verlaten kunnen fluiten naar gelijke onkostenvergoedingen. Eerder had de meerderheid al besloten dat afsplitsers (voor de wet gewoon een nieuwe fractie) minder spreektijd krijgen dan andere eenmansfracties (slotalinea) Twee slinkse en ongrondwettelijke instrumenten om raadsleden te forceren om onmondig in de fractie te blijven zitten.
De burgemeester hoort deze maatregelen te vernietigen maar dat heeft hij geweigerd. De maatregel is immers ook in het belang van zijn VVD. Bestaande faciliteiten blijven voortaan dus alleen gelden voor de volgzamen.
De beloning is een ticket voor de race naar het wethouderschap en de Tweede Kamer, maar dat even terzijde.
Coalitie selecteert het personeel van de oppositie
Nog een ontwikkeling die in dit pamflet niet mag ontbreken: Fracties kunnen zich laten ondersteunen bij het fractiewerk. Zij kunnen enkele fractie-medewerkers voordragen, die vervolgens bij hamerslag door de Raad worden benoemd. De voordracht is bindend en de benoeming slechts een formaliteit, want ze zijn geen lid van de Raad en hebben geen beslissingsbevoegdheid.
Tegenwoordig zie je steeds vaker dat om stemming wordt gevraagd waarna bij meerderheid van stemmen de benoeming van de voorgedragen persoon wordt gesaboteerd.
Niet alleen pure pesterij maar ook een middel om kwaliteit uit de oppositie weren. De burgemeesters horen deze stemmingen niet toe te staan vanwege het onwettig karakter, maar omdat hun partij er ook bij gebaat is, doen ze dat wel.
Zo worden raadsleden en aspiranten die daadwerkelijk willen gaan voor Volk, Vrijheid en Democratie buiten spel gezet en blijft de politiek alleen nog interessant voor baantjesjagers. De zittende macht c.q. de gevestigde partijen worden versterkt, de controlerende macht en onafhankelijke partijen afgezwakt.
Meer regelgeving? Meer regelgeving is nergens voor nodig. Bestaande wetten voldoen prima. Ware het niet dat de bewaker, de meerderheid, niet alleen die wetten overtreedt maar ook elke kans pakt om die wetten uit te hollen, onder andere via nieuwe regels.
Gestaag koersen wij richting éénpartijpolitiek met twee partijen aan het roer: democratisch aan de macht gekomen partijen die bij meerderheid van stemmen en zelfs onder het mom van integriteit steeds meer macht van het volk naar zichzelf toe trekken.
Haseena Bakhtali was 20 jaar lang hoofdagent bij de politie, en is nu onafhankelijk raadslid in Nieuwegein.
