Er zijn Cubanen die vertrekken omdat zij zich niet kunnen vinden in opvattingen van hun regering. Er zijn Cubanen die blijven. Soms loopt dat dwars door families heen. Wie ging, was Alina Fernández. Wie bleef was haar moeder .
Alina is een dochter van Fidel Castro. In haar boek Alina, dochter van Castro, vertelt zij haar levensverhaal. Haar moeder was een van de geliefdes van Fidel. Natalia Revuelta – of met haar koosnaam Naty -ontmoette El Máximo in 1952. Zij was beeldschoon, was jong en bevlogen en steunde de strijd van de studenten tegen onderdrukking door het regime van Batista.
In Cuba trouwde en trouwt men jong, maar veelal is al snel ‘het boek’ uit en is een scheiding even snel gepiept als het aan de vinger schuiven van een trouwring. Het was niet anders met Fidel en Naty: beiden hadden net een huwelijk achter de rug en sloten elkaar vol vuur in de armen waarna zij de trotse ouders werden van een dochter.
Naty is Cuba en de idealen van de revolutie trouw gebleven. Zij leeft in haar fraaie huis omringd door vele vrienden uit de wereld van kunst en cultuur. Cultuur wordt in Cuba nog altijd met een hoofdletter geschreven. Maar dat terzijde.
Ofschoon haar leeftijd haar broos heeft gemaakt, valt daar in een gesprek met haar niets van te merken. Toen ik haar onlangs sprak in haar huis in Havana, was zij open en ging geen enkel omstreden thema uit de weg.
Hartstochtelijk verdedigt zij het project van de revolutie en wijst met de vinger naar de Noorderbuur als het om boosaardigheid gaat. En om dat nog meer kracht bij te zetten, doet zij dat in vlekkeloos Engels.
Zij verwijt ons westerlingen dat wij Cuba blijven zien als een duister verbond van de Castro-broers. Dat wij niet willen inzien dat het Cubaanse project voor de rest van de wereld op het gebied van medemenselijkheid veel betekent. Fidel schildert zij als een gedreven en uiterst intelligente, pragmatische idealist. En daar waar wij Raúl afdoen als een botte militair, tekent zij hem als familieman, een man die er alles aan doet om zowel zijn familie als zijn volk bijeen te houden.
Raúl hield zielsveel van zijn overleden vrouw Vilma en koestert zijn kinderen, zoals de seksuologe Mariela, Raúl’s dochter die in Cuba opkomt voor de rechten van de homoseksuelen. En dat straalt uit op hoe hij te midden van de Cubaanse gemeenschap staat en hoe hij staat in het project nuestro América, het project van José Martí.
Raúl is, zoals Naty het zegt, een man die in de geest van José Martí bemiddelt, de man die zoekt naar wegen om solidariteit en loyaliteit te bevorderen. En dat is niet gemakkelijk in een land waarin twee muntsoorten – de cubaanse en de convertibele peso – een economische splijtzwam vormen en het volk verdelen in the haves en the have nots.
Raúl is, aldus Naty, geen man van het dictaat. Net als Fidel staat hij midden in het volk, luistert naar noden en zoekt binnen de mogelijkheden die de Cubaanse economie biedt naar oplossingen.
Zeker, in de verwarde tijd waarin de revolutie vorm moest krijgen, waren ook de Castro broers geen lieverdjes. Maar: “Wie komt met schone handen uit een revolutie? Een revolutie gaat nu eenmaal niet zonder spaanders en geweld.”
In tegenstelling tot veel revoluties uit het verleden en het heden leert het verloop en de uitkomst van de Cubaanse revolutie ons veel over hoe na een omwenteling land en volk verder te brengen, verhaalt Naty. En met ontzag voor het culturele erfgoed. Ook zonder buitensporig geweld en verwoesting van het culturele erfgoed. Havana lijkt dan wel op een stad die door de hoeven zakt, maar er is geen onherstelbare schade aangericht en er heeft geen excessieve verwoesting plaats gevonden.
Met een vooruitziende blik en met grote standvastigheid heeft een van haar grote vrienden, Miguel Coyola, het architectonische erfgoed voor ondergang behoed. En ook dat ziet zij als een verdienste die in het kader van het project van de revolutie respect verdient. In ieder geval leidt het bij de Cubanen tot een eensgezinde trots op wat hun stad te bieden heeft.
Naty Revuelta is niet blind voor de noden in haar land en weet door de vele buitenlandse contacten meer dan goed hoe het er elders in de wereld aan toe gaat.
Zou blijven dan toch beter zijn dan gaan, dan het de rug toekeren van het project van de revolutie, zoals haar dochter dat deed?
