De financiële wereld is sinds enige tijd een angst rijker, namelijk de angst voor het terugdraaien van het stimuleringsbeleid van de Fed: ‘tapering’ . Is het terugdraaien van QE een groot gevaar voor het economisch herstel of is een dergelijke angst overdreven?
De rente is de afgelopen maanden flink opgelopen. Dit zal ten dele komen door betere economische cijfers, maar een deel zal waarschijnlijk ook te wijten zijn aan de angst van beleggers dat de Fed het stimuleringsbeleid gaat afbouwen. Hieronder is te zien hoe de rente op Amerikaanse staatsobligaties (10 jaar) is opgelopen sinds het moment dat Bernanke voor het eerst begon over tapering (22 mei 2013):
De angst is nu dat het terugdraaien van de stimuleringsmaatregelen kan gaan zorgen voor een rem op het economisch herstel. De vraag is echter hoe groot het effect van QE is geweest op de economie. Ik denk namelijk dat een deel van de angst weleens het gevolg zou kunnen zijn van de nog steeds heersende gedachte dat de Fed door middel van QE daadwerkelijk enorme hoeveelheden geld bijdrukt en die in de economie pompt. Zoals ik in mijn vorige column (voor meer info en bewijsmateriaal, lees ook dit rapport van S&P) heb beschreven is er weinig aanleiding om de acties van de Fed te zien als ‘geld bijdrukken’, wanneer het gaat om de vraag of deze acties zorgen voor meer geld in de reële economie. Het is dus niet zo dat, nu de Fed mogelijk haar acties gaat afbouwen, er ineens veel minder nieuw geld in de economie komt.
QE was natuurlijk ook weer niet voor niets geweest. Zo werd de rente verder naar beneden geduwd door de aankoop van staatsobligaties, waardoor investeren en geld uitgeven aantrekkelijker werden. Daarnaast werd de druk op de private sector wat verlaagd doordat de kosten van schulden werden verminderd door een lagere rente.
Maar het QE beleid heeft niet gezorgd voor een enorme toename van kredieten en dat is ook niet heel erg vreemd, gezien de Amerikaanse private sector eerder schulden moest afbouwen dan opbouwen. Ik denk dus dat de echte verbeteringen in de Amerikaanse economie niet zozeer te danken zijn aan QE. Wel denk ik dat de Amerikaanse overheid een grote rol heeft gespeeld in het herstelverhaal. Dankzij het creëren van flinke begrotingstekorten bleven de bestedingen op peil, zodat huishoudens in de VS hun schulden konden aflossen zonder dat dat de economie een flinke schade zou opbrengen. De vraaguitval die werd gecreëerd door het aflossen van schulden is op die manier ten dele door de overheid opgevangen.
Ik denk dus dat het overheidsbeleid een grotere rol heeft gespeeld in het herstelverhaal van de VS, dan de ingrepen van de Fed. Om die reden denk ik dat het afbouwen van het QE-beleid van de Fed geen reden zou moeten zijn voor paniek. De enige entiteit die ten tijde van de crisis écht geld in de economie heeft gepompt is de overheid –door haar tekorten te laten oplopen- en niet de centrale bank.
Bas van der Hout is homo-economicus
