Als het om oorlog gaat, is de historiek vol smoezen. Europa was voortdurend in oorlog om onderdrukte bevolkingsgroepen te beschermen. Hitler viel Sudetenland binnen om de Duitse minderheid te ‘redden’. Voorbeelden van humanitaire interventies als smoes voor oorlog zijn er zat en slechts weinig voorbeelden van oprechte interventies. Daarom sluit Volkenrecht humanitaire interventies zonder toestemming van de Veiligheidsraad uit.
Modern Volkenrecht begint met de Vrede van Westfalen. De koloniale machten maakten regels om vrede in Europa te bewaken en de kolonies soepel te verdelen. En als de machtigen het recht maken, geldt het recht van de sterkste.
Maar met de tijd, begon het Volkenrecht rechtvaardig te worden en kreeg ook meer greep op de machtigen. Zo schafte Volkenrecht slavernij en kolonialisme af, verbood oorlog, maakte mensenrechtenverdragen en bouwde internationale gerechtshoven. Honderd jaar geleden hadden we vrijwel geen internationale hoven. Binnen de laatste twintig jaar is hun aantal van 8 naar 28 gestegen en zij hebben sinds 1990 90 procent van hun uitspraken gedaan. De Konys, de Bashirs en de Milosevics zijn onveilig. We gaan vooruit.
In 2010 bereikten de 122 deelnemende landen bij het International Strafhof een akkoord over de definitie van agressie. Daardoor zal het hof staatshoofden voor oorlogen mogelijk kunnen berechten, vanaf 2017. Dit komt 90 jaar nadat het Briand-Kelloggpact oorlog illegaal verklaarde. Dus Volkenrecht evolueert traag en moeilijk.
In oorlog zijn we goed geoefend en we weten dat de oorlogszuchtige elke kans zal grijpen om te schieten. Daarom hebben we de rechtsregels zodanig gemaakt om elk misbruik te voorkomen. Tijdens de onderhandelingen voor het VN-handvest concludeerde de Amerikaanse afgezant tevreden dat alle ‘loopholes’ dicht waren en geen enkel staat zou buiten VN militair mogen optreden.
We mogen slechts in twee gevallen naar de wapens grijpen: in zelfverdediging na een aanval of met toestemming van de Veiligheidsraad. Voor zelfverdediging hebben we ook veilige regels gemaakt. Zo moet een land overtuigend aantonen dat het aangevallen was of op het punt stond om aangevallen te worden. Het aangevallen land moet dit de Veiligheidsraad meteen vertellen en de raad heeft het laatste woord.
Dus als men de regels volgt, is een oorlog al na 24 uur klaar. Het aantal doden en oorlogen daalde door deze regels – in vergelijking met de periode voordat oorlog illegaal werd.
We maken Volkenrecht via verdragen en gewoonte. De gewoonte is het gedrag van de meeste landen. Hoe meer landen een regel volgen, hoe sterker de regel wordt. Zo kunnen de regels heilig worden: geen land zal nu nog koloniseren, slaven drijven of grond van een ander land inpikken.
Maar Volkenrecht is paradoxaal. Landen die de regels breken maken de regels broos of veroorzaken nieuwe regels. Daarom is het cruciaal dat landen het oorlogsverbod respecteren, zodat ook deze regel ooit heilig zal worden.
De Navo-interventie in Kosovo en de Irakoorlog hebben Volkenrecht twee grote klappen gegeven en nu komt de derde dreun: de interventie in Syrië. Dat deze twee schendingen aan de regels pielen, kunnen we in het gedrag van landen zien. Groot-Brittannië was van mening dat humanitaire interventie absoluut verboden was en veranderde van mening na de interventie in Kosovo. Rusland viel Georgië binnen en riep tegen Navo: als jullie het doen, doen wij het ook.
Dus landen die zonder toestemming van de Veiligheidsraad oorlogen beginnen, verwonden het oorlogsverbod. Het oorlogsverbod evolueert niet meer als heilige regel, maar wordt juist minder gerespecteerd.
Maar interventionisten zetten ook mijn toekomst en veiligheid op het spel. Het Pentagon en andere instituties voorspellen een tekort aan water, grondstoffen en landbouwgrond in de toekomst; zij voorspellen overbevolking en klimaatverandering. Zij voorspellen daardoor oorlogen.
Slechts een sterk volkenrecht en een sterk oorlogsverbod kan deze oorlogen verhinderen en verminderen. Want Volkenrecht bestaat slechts in ons hoofd. Als wij het verbod op slavernij, kolonialisme en oorlog als heilig zien, doen we deze dingen niet. Als we oorlog slikken, zal oorlog ook smakelijker worden.
Het is naïef te geloven dat wij de sterkste en de best beschermden zijn, of dat deze oorlogen in ons voordeel zullen zijn. Want zelfs de OECD voorspelt andere machtsverhoudingen. De VS heeft nu 23 procent van ’s werelds GDP en zal al voor 2060 tot 17 procent dalen. China zal al in 2030 28 procent van het GDP in handen hebben. India zal de VS met 18 procent inhalen in 2060. EU heeft nu 17 procent, daalt tot 12 procent in 2030 en 9 procent in 2060. China met India zullen meer GDP hebben dan alle ontwikkelde OECD-landen samen. Dit zal gevolgen hebben voor onze economische en militaire macht. Vooral als de EU uit elkaar valt.
Zoals Rusland de Kosovo-interventie als smoes heeft gebruikt, zullen China en India in grondstofrijke plekken – zoals Darfoer – ‘ingrijpen’, eigen regimes in het zadel helpen en de grondstoffen controleren. Niet onze tanks, maar slechts een sterk Volkenrecht en een heilig oorlogsverbod kunnen dat beletten.
Daarom zeg ik tegen de kletterende interventionisten: nee bedankt. Maak liever het Volkenrecht sterk.
