Nationale gruwelknuffel Tinkebell beroerde vorige week de de tongen weer even met een controversieel ideetje: ze maakte bekend dat ze zich heeft laten steriliseren voor de kunst. Of zoiets.
Bijna tien jaar geleden maakte Nederland voor het eerst kennis met de toen vijfentwintigjarige Katinka Simonse. Ze pronkte toen met een handtas gemaakt van haar eigen kat en beweerde het arme dier zelf gedood te hebben: ze zou het de nek gebroken hebben omdat het depressief was. Vervolgens had ze het beest eigenhandig gevild. Achteraf bleek dat de kat ongeneeslijk ziek was en iemand anders hem had omgelegd. Voor zover ik heb kunnen nagaan heeft ze dat villen wel zelf gedaan.
De artistieke frame voor Tinkebells daad was tien jaar geleden “de vraag oproepen waarom het wel maatschappelijk geaccepteerd is vellen van koeien en varkens te dragen, maar van huisdieren niet.”
De werkelijke reden was natuurlijk haar eigen “artistieke zoektocht”: het verkennen van de kronkels van haar eigen geest.
In de jaren erna wist Katinka de aandacht af en toe op zich te richten door semi-wreedheden met hamsters en kuikens te suggereren. Tot zover alles volgens verwachting. Alleen die dooie kat aan haar arm bleef door mijn achterhoofd spoken. In 2009 las ik dit interview in NRC met haar en snapte waarom. Niet zozeer wat ze zei, maar de beschrijving van Katinka’s interieur bezorgde me kippenvel:
“Hoog op een kast zit Brutus, een stoere herder die is omgevormd tot een sullige lappenpop, met lange poten die alle kanten op wijzen. Hij is een van de zogenaamde Baby Bunnies, een verzameling knuffels die Tinkebell vorig jaar maakte van echte huisdieren. Boven de deur die naar de keuken leidt, zit een groepje cavia’s dat al net zo gebruiksvriendelijk is als de plooibare hond. Dankzij een ingebouwd mechaniekje zijn de knaagdiertjes op afstand te besturen.”
Je hoeft geen psycholoog te zijn om te snappen dat dit werk,(van eigenhandig gevilde beesten?), inhoudt dat Katinka permanent aan gene zijde van de grens tussen schattig en gruwelijk, tussen leven en dood, tussen beschermen en vernietigen bivakkeert. Een licht lugubere expositie van dit soort spul in een galerie is heel wat anders dan het dag en nacht om je heen verzamelen in je eigen huis. We omringen ons met dingen die ons gelukkig maken, dingen die spreken tot onze ziel.
Ergens in de ziel van Katinka is er iets heel erg euhm.. anders. Ze knuffelt letterlijk met de dood. Verknipt zijn als kunstenaar is op zich natuurlijk prima, Juffrouw Simonse bevindt zich wat dat betreft in het goede gezelschap van bijvoorbeeld Louise Bourgeois en Vincent van Gogh. Maar ik ben een beetje bang dat ze Vincent met zijn afgesneden oor wel erg hard achterna loopt. Want waar ik sinds 2009 al voor vreesde is uitgekomen: Katinka’s voorliefde tot experimenten met wreedheid op dieren, en daarmee op haar eigen affect, is overgeslagen op haar eigen lichaam.
“Ik toon de werkelijkheid,” zei Tinkebell bij Pauw en Witteman op vrijdag 13 september. Die werkelijkheid, die ze die avond niet zo goed kon uitleggen, komt er in het kort op neer dat ze zichzelf heeft laten steriliseren omdat ze ontdekt heeft dat onze wereld-fosfaatvoorraad eindig is. Haar actie noemt ze “Save the children”. En onder die vlag is het kunst. Afgelopen vrijdagavond werd ik vooral gefrappeerd door de volkomen willekeur van Katinka’s daad. Als aardwetenschapper weet ik al jaren van het fosfaatprobleem. Ik weet ook dat er nogal wat agrarische professionals en milieuwetenschappers met de kwestie bezig zijn en een oplossing zoeken. Ik ken niemand die er zijn eigen voortplantingsorganen voor laat doorknippen en dit “de werkelijkheid” noemt. “Mijn god,” dacht ik: “wat gaat ze doen als ze hoort over de ontoereikendheid van de wereld-drinkwatervoorraad? ”
Mensen die Katinka’s kunst als grensverleggend en controversieel beschouwen draaien het verhaal om: ze geloven in de kunstzinnige saus die ze over haar vreemde gedrag giet. Wat mij vrijdagavond meer bezig hield dan de frame waarbinnen ze haar medisch verantwoord uitgevoerde automutilatie nu weer plaatste, was de vraag: wat gaat ze hierna doen? Want het lastige van Tinkebells kunstvorm is dat ze zichzelf telkens weer moet overtreffen om onze gemoederen te blijven bezighouden.
Ik had die avond een donkerbruin visioen van de rare dingen die Katinka met zichzelf ging doen: een been afzetten en vervangen door een ivoren kunstbeen om aandacht te vragan voor lichaamsdysmorfie en ivoorsmokkel, haar ogen uitlepelen en vervangen door stuiterballen om onze ogen te openen voor de milieueffecten van plastic speelgoed. “Die rare neiging om zich te omringen met knuffelbare dood, om knuffelbare dood te worden is sterker dan haar. Dat ze het kunst mag noemen is alleen maar bonus,” dacht ik. Ik zag haar steeds verder een akelig pad oplopen, een luguber bos in.
Maar misschien is mijn beeld vertekend. Wie weet is Tinkelbell gezonder dan ik denk, wie weet lukt het haar om zonder ernstige verdere schade aan zichzelf haar riskante pad verder te bewandelen en een Nederlandse Louise Bourgeouis te worden. Ik gun het haar van harte.
Dit artikel werd in deze vorm geweigerd op de Vara-ledenwebsite Joop.nl omdat het ‘niet respectvol’ genoeg was.
