Gisteravond tijdens het Nederlands Filmfestival ging in de Blauwe zaal van de Utrechtse Stadsschouwburg de documentaire Mensen van Nu in première. Deze productie van VPRO’s Tegenlicht zet Generatie Y in beeld, de generatie die nu volwassen wordt. Wie zijn ze, wat drijft ze, wat zijn hun idealen, hoe gaan ze om met de crisis? De tagline: ‘Een portret van een generatie die volwassen wordt in de onzekerheid van een crisis. Hoe belangrijk is geld en bezit nog voor hen?’
Een bom optimisme. In zekere zin wordt de hipster geduid zoals we hem van oorsprong kennen. De hipster is creatief, duurzaam, wil de wereld verbeteren, is anders dan de rest en is een pionier, al is het maar op een klein vlak. Dat zijn de mensen in deze documentaire. Ze bruisen van de energie en het optimisme, ze hebben ideeën en ze gaan de wereld verbeteren. Ze hechten geen waarde aan geld en bezittingen, al ziet bijna iedereen in de docu er bijzonder gelikt uit voor iemand die geen waarde hecht aan geld. Status wordt niet langer ontleend aan vermogen, het wordt ontleend aan creativiteit en de hang naar onafhankelijkheid, om Het Systeem heenwerken.
Regisseur Tomas Kaan heeft voor een mooi begin gekozen: de mensen van nu wordt gevraagd naar hun opvoeding. Wat heeft hen zo gemaakt? De mooiste omschrijving komt van Thomas Vaassen. De opvoeding van de mensen van nu is chips. Er kwam steeds een nieuw smaakje bij. Steeds een beetje meer luxe. ZZP’er zijn is die luxe, toch zijn de meesten opgevoed met het idee dat je je studie afmaakt, een baan krijgt, een huis koopt, trouwt en kinderen krijgt. Prima plan. Toen deze mensen gingen studeren, werden ze gouden bergen beloofd. Ze zouden sowieso een baan krijgen als ze gingen studeren. Er viel een bank om in 2007 en zes jaar eerder vloog er nog een vliegtuig in twee New Yorkse torens. Het hek was van de dam en de crisis was echt. Tegen de tijd dat de mensen van nu afstudeerden, was er simpelweg geen werk meer.
We zien the usual suspects: Ernst-Jan Pfauth, Rob Wijnberg en Rutger Bregman als afgevaardigden van De Correspondent, schrijver Philip Huff. Wie een beetje rondloopt in Amsterdamse hippe wereld, kent de meeste gezichten wel. De verhalen van deze mensen zijn hetzelfde: ze konden geen baan krijgen en zijn zelf wat gaan doen. Zoals Joost zegt: “Ik ben iedere dag wel een paar keer werkloos. En ik vind ook iedere dag weer een paar keer werk.” Daarbij komt dat ze ook allemaal de drang hebben de wereld te verbeteren. Voila, daar zijn de hipsters, of de mensen van nu. Maar net welk label je erop wil plakken. Vijftig minuten lang die bom optimisme. Even vergeet je de crisis: mensen zijn schijnbaar zelf tot heel veel in staat. Als ze het maar doen. Zo simpel is het. Joris Luyendijk moet zijn grote mond houden, we zijn die crisis zo uit met deze mentaliteit!
Tegelijk stelt de documentaire treurig. Hoeveel mensen hebben daadwerkelijk deze mentaliteit? Is dit wel de generatie van nu? Ik ben geboren en getogen in ‘de provincie’, Amersfoort welteverstaan. De mensen met wie ik naar de middelbare school ging, ook generatie Y, hebben over het algemeen niet de creatieve en ondernemende geest die de personen uit deze documentaire wel hebben. Ze kunnen geen De Correspondent verzinnen of een winkel beginnen. Ze worden tot wanhoop gedreven met afwijzingen voor sollicitaties. Ze zijn slim, willen werken maar ze worden iedere keer afgewezen. Ze willen geen ZZP’er worden, dat vinden ze teveel risico. Ze willen zekerheid, ze hebben tenslotte niet voor niets binnen vier jaar hun studie afgemaakt. Ze willen een baan, een auto, een huis, op ten duur trouwen en kinderen krijgen. Hun waarden liggen simpelweg niet bij een betere wereld, en daar zullen ze ook nooit liggen. Afaina is de enige in de documentaire die dat op lijkt te merken en ook Rutger Bregman stipt het in het nagesprek even aan. De verloren mensen van deze generatie zou een mooie laatste deel van een tweeluik zijn.
Dit is niet de generatie van nu. Zoals Bregman ook in het nagesprek zegt: de generatie van nu is van links tot rechts verdeeld. Je kunt niet spreken van één generatie. Ze zijn politiek, ideologisch en religieus gezien te verdeeld om te duiden. Wat Tomas Kaan heeft gedaan, is de pioniers duiden. Dit zijn de krakers uit de jaren 80, de hippies uit de jaren 70. Ook dat waren geen volledige generaties, slechts een kleine groep die we hebben onthouden. De mensen van nu zijn de mensen die we ons zullen herinneren. En wie weet maken ze de wereld ook daadwerkelijk een stukje beter. Als heel Generatie Y was geweest als deze mensen, waren we al lang uit de crisis geweest.
De documentaire Mensen van Nu wordt maandag 7 oktober om 20.55 uur uitgezonden op Nederland 2.
