De economische vooruitzichten zijn in de loop van september net een tikje minder somber geworden dan ze de afgelopen maanden waren. Dat meldde het CBS deze week bij de presentatie van geactualiseerde cijfers over de conjunctuur. De waarde van die cijfers is overigens maar betrekkelijk: het effect van de troonrede en de miljoenennota op het consumentenvertrouwen is er nog niet in verwerkt.
De conjunctuur is de op en neer gaande beweging van de economie. Een belangrijk kenmerk van die conjunctuur is dat ze cyclisch verloopt: perioden van groei wisselen af met perioden van krimp. Het Centraal Bureau voor de Statistiek houdt aan de hand van vijftien indicatoren bij hoe we er van maand tot maand voor staan.
Meer verbeteringen dan verslechteringen
Voor het eerst sinds het voorjaar van 2011 kon het CBS meer verbeteringen in de conjunctuur melden dan verslechteringen. Het zwaartepunt van de indicatoren ligt minder diep in de fase van laagconjunctuur dan voorheen en gaat voorzichtig richting herstel.
Behalve de tienjarige rente op staatsleningen presteren alle indicatoren nog wel onder het langjarig gemiddelde. Verbeteringen waren te zien bij de aantallen faillissementen en bij de industriële productie. Ook de orderpositie van industriële ondernemingen en het vertrouwen van producenten en consumenten ontwikkelden zich licht positief.
De stand van zaken wordt bij het CBS opgemaakt aan het eind van de maand. Dat betekent in dit geval dat de effecten van de troonrede en de miljoenennota nog nauwelijks in het beeld hebben kunnen doorwerken. Hoe dat uitpakt weten we pas op zijn vroegst over een maand. De afgelopen jaren bleek de consument de cruciale factor in de conjunctuur: ziet die het een beetje zitten en geeft hij geld uit dan trekt dat andere factoren mee, vertrouwt die het niet en houdt hij de hand op de knip, dan blijft het sudderen op een laag pitje.
Onderhandelingen met de oppositie
Nog belangrijker voor het vertrouwen van zowel consumenten als producenten dan de troonrede en de miljoenennota zijn de onderhandelingen die het kabinet deze week voert met het constructieve deel van de oppositie. Daar wordt bepaald wat er in de praktijk terecht gaat komen van voornemens als de verlaging van de kinderbijslag, het inkomensafhankelijk maken van de algemene heffingskorting, en de verhoging van het eigen risico in de ziektekostenverzekering.
Tenminste: als VVD en PvdA aan de ene kant en CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie aan de andere kant er op tijd uitkomen. Anders is het wachten op een harde confrontatie later deze herfst in de Eerste Kamer. Die zou het kabinet wel eens niet kunnen overleven, en dan staat alles weer op losse schroeven.
Zelfstandigenaftrek
Een van de punten in de lopende onderhandelingen – toegegeven, een klein puntje – is de beoogde bezuiniging op de zelfstandigenaftrek. De coalitie had daar aanvankelijk 500 miljoen euro structureel weg willen halen. Onder druk van de protesten die meteen de kop op staken was dat in de begroting al teruggebracht tot 300 miljoen.
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen bleek ook nog eens dat het kabinet dat bedrag niet voor de volle honderd procent wilde halen bij alle zelfstandigen, maar dat het althans voor een deel zou moeten komen uit een gerichte aanpak van schijnzelfstandigen.
Ondertussen waren de belangenorganisaties van zzp’ers doorgegaan met hun actie voor behoud van de zelfstandigenaftrek. Als resultaat daarvan konden zij afgelopen maandag een petitie met daaronder 66.000 handtekeningen aanbieden aan de fractievoorzitters van CDA en D66. Dit in het bijzijn van zzp’ers Annedien Hoen en Ronald Mulder, die – het moet gezegd – de actie waren gestart.
Ondernemerschap stimuleren
Afschaffing van de zelfstandigenaftrek zou volgens de organisaties een klap in het gezicht zijn van de meer dan 700.000 zzp’ers, die een belangrijke bijdrage leveren aan de Nederlandse economie en garant staan voor groei. “Deze lastenverzwaring staat haaks op het stimuleren van ondernemerschap en treft in deze tijden van crisis alle zelfstandige ondernemers; ook degenen die op een gezonde manier hun onderneming opbouwen en leiden”, aldus een woordvoerder.
Bij het in ontvangst nemen van de petitie staken Sybrand Buma (CDA) en Alexander Pechthold (D66) de zzp’ers nog een hart onder de riem. Buma noemde de zelfstandigenaftrek essentieel: “Niet alleen werken zzp’ers hard om hun onderneming optimaal voort te kunnen zetten, daarnaast moeten zij alles zelf regelen en voelen zij niet alleen de gevolgen van de crisis maar is het ook moeilijker om opdrachten binnen te halen. Het CDA wil graag samen met de zzp-organisaties strijden om zzp’ers een volledige plek te geven in de maatschappij.”
Bewuste zzp’ers
Pechtold zei het vreemd te vinden dat juist in deze tijd zzp’ers zo weinig op het netvlies van het kabinet staan. Volgens hem is het hoog tijd om de arbeidsmarkt te hervormen en moet men lef tonen om zaken structureel te veranderen.
“Het meest belangrijke voor de mens is momenteel werk en inkomen. Het zijn bij uitstek zzp’ers die dit geheel voor eigen rekening en risico realiseren,” aldus Pechtold. Het streven om schijnconstructies tegen te gaan, mag volgens hem niet ten koste gaan van bewuste zzp’ers.
Compromisvoorstel
Een dag later, toen minister Dijsselbloem een lijstje aan de oppositiepartijen voorlegde met aanpassingen die het kabinet bereid zou zijn in de begroting aan te brengen, was daarin het bedrag dat op de zelfstandigenaftrek bezuinigd zou moeten worden nog eens met 50 miljoen naar beneden bijgesteld. Nu ging het nog maar om 250 miljoen.
Niet duidelijk is wat er de afgelopen dagen met dit compromisvoorstel is gebeurd. Waarschijnlijk hangt het nog even boven de markt, in elk geval totdat D66 er voor zichzelf uit is of het de coalitie uit de brand wil helpen en zo ja, tegen welke prijs.
