Timosjenko achter de tralies, vechtpartijen in het parlement en een president die steeds invloedrijker wordt. De oppositie in Oekraïne lijkt machtelozer dan ooit. Critici mopperen zelfs dat de corruptie weer op het niveau is van vóór de Oranjerevolutie in 2004. Hoe hou je als oppositielid stand? “Gewoon keihard doorwerken”, zouden ze op het kantoor van Volodymyr Bondarenko – politiek tegenstander van het huidige bewind – zeggen. De volgende verkiezingen, die voor het burgemeesterschap van Kiev, komen er namelijk alweer aan. Een middagje op bezoek bij deze bezige bijtjes in hun korf.
In één oogopslag is het duidelijk, dit is het echte Kiev. Het verkeer raast voorbij, voetgangers in lange bontjassen verdringen elkaar op de stoep en overal staan geïmproviseerde marktkraampjes. Tandeloze bejaarde vrouwen zitten ernaast en proberen hun groenten en fruit te verkopen. Henk Donners – de Nederlandse gids en tolk van vandaag – wijst op een grauwe flat met vijf verdiepingen. “Dat is zo’n Chroetsjov-flat, die gaat wel een kilometer door.” Het is een mistroostig gezicht.
Aan de overkant van de straat is het kantoor van oppositielid Volodymyr Bondarenko. Bondarenko is lid van de Hervormingen en Ordepartij en zit sinds de verkiezingen van 2012 in het Oekraïense parlement, de Verkhovna Rada. De spekgladde trap naar het gebouw moet met gevaar voor eigen leven worden beklommen, maar eenmaal binnen is het warm. De grote man himself – in de letterlijke en figuurlijke zin van het woord – is er nog niet. In plaats daarvan worden we met een kus op de hand welkom geheten door een filosoof die zich voorstelt als Slava.
Terwijl Slava vooruit marcheert door de gang leert een snelle blik opzij dat hier hard gewerkt wordt. In de aangrenzende kamertjes zitten voornamelijk vrouwen achter de computer te typen, omringd door grote stapels papier. Hier vindt het voorwerk voor de aankomende verkiezingen plaats. Het is namelijk de bedoeling dat Bondarenko in 2015 de nieuwe burgemeester van Kiev wordt.
We worden naar een kamer naast de keuken geleid en er wordt thee ingeschonken. Slava zet een speciaal bordje met honing op tafel. Het bestaat uit kleine stroperige brokjes, die gemakkelijk zijn op te eten. “Goed voor de keel”, gebaart hij, daar het merendeel van ons gezelschap al de hele dag loopt te niezen en te hoesten.
Nu wil het toeval dat het thema ‘honing’ terugkomt in het logo van Bondarenko’s partij, die valt onder het blok van Joelia Timosjenko. Een bijtje met een paar honingraatjes symboliseert strijdlust aan de ene kant (een bij verweert zich tot de dood om haar bijenvolk te beschermen) en zorgzaamheid aan de andere (ze wijdt haar leven aan het produceren van honing en zorgen voor de korf). Er worden cadeautjes uitgedeeld waar het logo op prijkt: gele handdoeken en een beker van mat glas.
Na de thee verhuizen we naar een zaaltje twee deuren verderop en is het wachten geblazen op Bondarenko. De setting doet denken aan die van een persconferentie: ongeveer tweehonderd plastic stoelen staan keurig in rijtjes opgesteld en wijzen naar een breed bureau. Momenteel lijkt de zaal overigens meer in gebruik als opslagplaats: links in de hoek staat een stapel kartonnen dozen gevuld met campagnemateriaal. Henk maakt er een open en vist er een paar Oekraïense vlaggetjes uit. Tl-licht flikkert aan het plafond.
Vasil Kopistko (48) arriveert. Vasil was – net als Bondarenko – kandidaat voor de Verhovna Rada, maar had helaas minder geluk en werd niet gekozen. Hij heeft slecht nieuws: Bondarenko zal niet meer komen vanwege verplichtingen. Het parlement moet vandaag stemmen over de financiële begroting en omdat parlementsleden hierbij weleens verzuimen, zou zijn stem weleens doorslaggevend kunnen zijn.
Kopistko studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek, maar raakte geïnspireerd om de politiek in te gaan toen Oekraïne in 1991 onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie. Al is hij geen lid van Bondarenko’s partij, hij deelt onmiskenbaar hetzelfde liberale gedachtengoed. Dat blijkt wel als hij ons beleefd corrigeert als we het Russische ‘spasiba’ (bedankt red.) gebruiken in plaats van het Oekraïense ’djakoe’.
Dat hij pro-Europees is, is een understatement. Hij is ervan overtuigd dat bij de volgende EU-top in februari het associatieverdrag getekend zal worden en is lyrisch over de handelsvoordelen die het Oekraïne zal opleveren. “Daarbij”, vertelt hij, “is het bewezen dat 80 procent van de Oekraïners toekomst ziet in een nauwere samenwerking met de Europese Unie, versus 20 procent met een conservatievere neiging richting Rusland.”
Hij ziet ook een aantal problemen op de weg: “We missen een sterke leider. Sinds Janoekovitsj weer aan de macht is, is het land er een stuk slechter op geworden.” Daarmee doelt hij op de corruptie; Oekraïne staat op nummer 144 (van de 174) in de lijst van landen met de minste corruptie ter wereld volgens Transparency International. Deze organisatie houdt zich bezig met de bestrijding van corruptie wereldwijd.
Volgens Kopistko is er een elite van rijken die het voor het zeggen heeft, al beweert hij dat het hier nog lang niet zo erg is als in Rusland. “Daar is 150 miljard dollar verdwenen sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Mensen die vooraan stonden bij de verdeling van de staatsbedrijven zijn nu multimiljonair. We zijn bang dat de Russische oligarchen met al hun geld Oekraïne zullen ‘opeten’.
Het gesprek gaat over op minderheden, een gevoelig onderwerp in Oekraïne. Etnische minderheden bijvoorbeeld: als je op straat loopt zie je alleen maar mensen met een blanke huidskleur. Hoe kan dat? Volgens Vasil heeft het te maken met voormalige koloniën. “In Europa voelde men de drang om op ontdekkingsreis te gaan en het territorium uit te bereiden. Wij waren echter onderdeel van Rusland, dus hebben die drang nooit gehad. Vergeet niet, wij bestaan pas 21 jaar! Vanwege die koloniale drift hebben zich allerlei verschillende nationaliteiten in Europa gevestigd.”
En die andere minderheid, die haar Gaypride in mei 2012 nog moest afblazen na aanhoudend geweld door extremisten? Vasil en Slava haasten zich om te zeggen dat niets tegen homo’s hebben. Slava ziet het weleens op de kunstacademie voorbijkomen, waar hij filosofie doceert. Toch noemen ze het beide een ‘exotische invloed’. Vasil: “In Oekraïne geloven we: een goede familie is een goed land. Als je zorgt dat je familie ‘schoon’ blijft, zal het ook niet gebeuren dat mensen in je omgeving homo worden.” En dat op het partijkantoor van de liberalen. Het is een goed voorbeeld van hoe diepgeworteld de homofobie hier nog is. “Jullie Europeanen hameren altijd zo op de homorechten in ons land”, verdedigt Vasil zich, “maar hoe zit het in Nederland met de gesluierde moslimvrouwen? Daar doen jullie ook erg moeilijk over.”
We worden onderbroken, de lunch is klaar en het hele kantoor is aangeschoven. Het is een officiële aangelegenheid. Dit betekent dat er maar liefst dertien keer getoast én gespeecht wordt met een shot wodka, die je hoofd in een mist hult en je maag in vuur en vlam zet. Er is vissoep, brood, vlees en kaas om het vuur te doven. “Vet eten helpt”, vertelt Henk terwijl hij nog een stuk brood met kaas toestopt.
De volgorde van de speeches is altijd vast en varieert van een welkom door de gastheer tot het vertellen van een mop of een toast op de schoonheid van de aanwezige vrouwen. De avond wordt volgens gebruik afgesloten met een toast op het paard. Deze traditie gaat nog terug naar de tijd van de kozakken. Het verhaal gaat dat op het moment dat zij hun paard bestegen om ten strijde te trekken tegen de vijand hun Baboeshka ‘oma’ nog even snel aan kwam rennen met een glaasje wodka. Om de mannen iets warms mee te geven voor op de maag. Daarna gaf zij het paard een tik op zijn achterste en zo galoppeerden de strijders richting de horizon.
Hier galoppeert er voorlopig echter nog niemand weg, want er moeten eerst over en weer nog wat cadeautjes worden uitgewisseld. Magneetjes met Delfts blauw voor de secretaresses van het kantoor en een fles wodka voor Henk. Onder het genot van een authentieke Kiev Torte, een verrukkelijke schuimtaart in alle kleuren van de regenboog, showt Vasil een serie foto’s van een bezoek aan Nederland. Bij de marathon in Eindhoven en de dierentuin in Arnhem.
Dan is het toch echt tijd voor het afscheid, al is Vasil niet te beroerd om nog een laatste vraag te beantwoorden. Is hij – omdat hij oppositie voert tegen het zittende regime – wel eens bang dat hem of zijn familie iets overkomt? Hij reageert laconiek: “Uitgezonderd van één district in Kiev hebben wij overal de meerderheid in deze stad. We moeten nu eerst zorgen dat Bondarenko burgemeester wordt. Daarna volgt met Klitschko de rest.”
Foto: Shutterstock
