Hoewel je over islam vanuit veel perspectieven veel beschrijvingen zou kunnen geven, is een algemeen geaccepteerde omschrijving dat het bestaat uit vijf zuilen. Allereerst is er de geloofsgetuigenis, het betalen van armenbelasting, het gebed en het vasten in de maand ramadan. Last but not least is de pelgrimage naar Mekka, ook wel de ‘hadj’ genoemd. Iedere moslim die beschikt over de (financiele) middelen en de gezondheid om deze reis te maken is verplicht om deze pelgrimage één maal te verrichten.
Tijdens de hadj bezoeken de pelgrims de Masjid al-Haram (of ‘Grote Moskee’) in Mekka. In het midden van deze Moskee staat een zwart kubusvormig gebouw genaamd de Ka’ba. Dit gebouw is tevens het denkbeeldige middelpunt van de islamitische wereld; tijdens ieder gebed wenden moslims zich wereldwijd met hun gelaat naar dit punt.
Tijdens de hadj verrichten de pelgrims een aantal handelingen van aanbidding, waaronder de rondgang rond de Ka’ba (de tawaaf) het meest in beeld wordt gebracht. Het zijn handelingen die terug gaan tot ver voor de tijd van de Profeet Mohammed, vrede zij met hem, en verwijzen naar het verhaal van Abraham en Ismaël. Tijdens de hadj van 2010 maakte ik hier de volgende opname van:
Vorig jaar kwamen in totaal 3.250.000 pelgrims samen om de hadj te verrichten, waarvan iets minder dan de helft uit Saoedi-Arabië zelf afkomstig was. Daarmee was de opkomst al 4 procent lager dan het voorgaande jaar.
De meeste pelgrims uit andere landen dan Saoedi-Arabië reisden per vliegtuig, maar 6 procent arriveerde per bus en 1 procent per boot. In totaal kwamen mensen uit 189 landen naar het Arabisch schiereiland voor de pelgrimage. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is de verhouding tussen mannen en vrouwen hierbij bijna gelijk; 46 procent van de pelgrims uit 2012 waren vrouwen.
Het land beschikt dus over een infrastructuur om in enkele dagen enkele miljoenen mensen te ontvangen via de luchthavens, te vervoeren naar hotels te brengen en vervolgens over te brengen naar een tentenkamp genaamd Mina. Hier is in de ochtend nog vrijwel geen pelgrim aanwezig, in de avond verblijven er meer dan drie miljoen mensen die willen eten, slapen, gebruik maken van sanitair etcetera. Er zijn hele snelwegen en treinverbindingen die vrijwel het gehele jaar uitgestorven zijn en nu op maximale capaciteit mensen en middelen vervoeren.
Een volledig uitgerust ziekenhuis met ambulances, operatiekamer, dokters en alles er op en er aan is een week lang operationeel om daarna weer bijna een jaar ongebruikt te blijven. Het logistieke proces dat elk jaar één piekbelasting moet aankunnen oogt voor de pelgrim soms wat rommelig, maar als je in cijfers gaat uitdrukken wat er feitelijk gebeurd is het enorm indrukwekkend.
Dit jaar zullen de aantallen significant lager zijn dan vorig jaar. Dit komt enerzijds omdat de overheid van Saoedi-Arabië ongeveer 20 procent minder visa heeft verstrekt. Vanwege een grootscheepse verbouwing heeft de Grote Moskee veel minder capaciteit.
Tevens heeft de financiële crisis er in een aantal delen van de wereld voor gezorgd dat minder mensen geld vrij hebben kunnen maken voor de pelgrimstocht. Zo hebben veel Nederlandse reisbureau’s nog ingekochte visums over. Wie slim was kocht vlak voor vertrek pas zijn reis met flinke korting.
Aan het einde van de dagen van hadj lopen de pelgrims langs drie pilaren waar zij steentjes tegenaan werpen. Dit symboliseert het stenigen van de duivel en verwijst wederom naar een gebeurtenis in het leven van Abraham.
Wanneer mensen benoemen dat ‘vroeger’ toch aardig wat pelgrims door verdrukking om het leven kwamen, dan gaat het vooral over dit deel van de reis waar de drie pilaren een soort bottleneck vormden. De Saoedische overheid heeft inmiddels een enorme constructie opgetrokken waar nieuwe pilaren dwars doorheen zijn gebouwd. Via diverse loopbruggen worden de pelgrims die te voet aankomen verdeeld over een aantal verschillende verdiepingen (persoonlijk doet de aanblik hiervan mij ook denken aan hoe in sciencefiction-films ‘de mensheid’ in grote ‘schepen’ worden binnengebracht).
Door enorme investeringen in crowdcontrol lukt het ieder jaar steeds beter om een stroom van drie miljoen mensen die allemaal verschillende talen spreken toch op een redelijke wijze door het hele logistieke proces van de hadj te vervoeren.
Aan het eind vertrekken de meeste pelgrim weer via de luchthaven van Jeddah of Medinah. Via speciale vertrekhallen en speciale gates worden hadj-vluchten ingezet om alle pelgrims weer terug te brengen naar hun thuisland. De dag erna beginnen bij de Ministry of Hadj alweer de voorbereidingen voor het volgende jaar.
